________________
સંસારમાશાળા એ સંગ
રમશાળા છે.
- રંગશાળા એટલે નાટ્યભૂમિ-નાટકશાળા !
જ્યાં નૃત્ય અને અભિનયની કળા દ્વારા લેકમાનસમાં કરુણ, ભય, હાસ્ય, શંગાર, -વગેરે વિવિધ પ્રકારના રસો-ભાવ ઉત્પન્ન કરી શકાય, એવા પ્રયોગો શીખવાડાય કે . બનાવાય તેને રંગશાળા કહેવાય છે.
ભિન્ન ભિન્ન ઉદ્દેશાનુસાર રંગશાળા પણ અનેક પ્રકારની હેઈ શકે. તેમાં અહીં મુખ્યતયા બે પ્રકારની રંગશાળા વિચારવાની છે.
એક છે. સંસારંગશાળા ! બીજી છે સંવેગરંગશાળા !
સંસારરંગશાળાના સૂત્રધાર મોહરાજા છે અને રાગ-દ્વેષાદિ તેના પ્રતિનિધિઓ છે. સંગરંગશાળાના સૂત્રધાર, ધર્મરાજા છે અને તીર્થંકર-ગણધરાદિ તેની પ્રતિ. * મિધિઓ છે.
સંસારરંગશાળા અતિ વિશાળ અને વિલક્ષણ પણ છે. સો, હજાર કે લાખ-ક્રોડ નહિ, સંખ્યાતીત-અનંતા સંસારી જ આ રંગશાળાનાં પાત્રો-સભ્ય બની વિવિધ - નાચ-ગાન કરી રહ્યા છે. દુનિયાને એવો કોઈ પાત્ર નથી, કે જેને માટે–વેશ - સંસારી જીએ ભજવ્યું ન હોય? તે પણ એક-બે વાર નહિ, પણ અનંતીવાર !
ક્યારેક રંકના તે કયારેક રાજાના, કયારેક પશુનિના તો કયારેક પંખીપણાના, કયારેક ની દુનિયાના તે કયારેક નારકપણાના, વિવિધ વેશ ધારણ કરીને બધા સંસારી જીવે અનાદિ અનંતકાળથી આ ચતુર્ગતિમય સંસારભૂમિ ઉપર નાચી રહ્યા છે.
નાચવામાં આટ-આટલે દીર્ઘકાળ પસાર થવા છતાં નથી જીવને થાક લાગે, ' કે ન છે. એને સાચું આત્મભાન થયું !
ખરેખર ! સંસારરંગશાળાના કુશળ સૂત્રધાર મોહરાજની મોહિની જ કઈ એવી જાદુઈ છે, કે જેને એ મોહિની લાગે તે પૂરેપૂરો આત્મભાન ભૂલી જાય છે. હું કોણ? વગેરે વાસ્તવિક ઓળખ જ મોહવશ જીવને કદાપિ થઈ શકતી નથી.
