________________
શ્રી સવેગર ગશાળા ગ્રંથના ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર પહેલું
નવમા પરિણામદ્વારમાં બીજી પુત્રને અનુશાસ્તિદ્વાર:-એમ (અહી સુધી) આ ભવ–પરભવની હિતચિતાનુ પહેલુ દ્વાર કહ્યું. હવે પુત્રશિક્ષા નામનું ( ખીજુ' ) દ્વાર લેશ માત્ર કહું' છું. (૨પ૨૯) પૂર્વ વિસ્તારથી કહેલા, ઉભય લાકનું હિત કરનારા ધર્મને કરવાની મુખ્ય પરિણતિવાળા, ( અને તેથી ) ધરવાસને ઊડવાની ઇચ્છાવાળા સામાન્ય ગૃહસ્થ કે રાજા, જ્યારે પ્રભાતે જાગેલા પુત્ર સ` આદરથી ચરણમાં પ્રણામ કરે, ત્યારે તેને પોતાના અભિપ્રાય જણાવતાં આ પ્રમાણે કહે કે– (૨૫૩૦-૩૧) હે પુત્ર! જો કે સ્વભાવે જ તું વિનીત, ગુણાના ગવેષક (રાગી) અને વિશિષ્ટ પ્રવૃત્તિવાળા છે, તેથી તને ( કંઇ ) શીખવાડવા જેવુ' નથી. (૨૫૩ર) તા પણ માતા-પિતાએ ( પુત્રાદિને ) હિતાપદેશ આપવા, તે તેનુ કતવ્ય હોવાથી આજે જરૂરી કઈક તને કહુ છુ. (૨૫૩૩) હે પુત્ર! સદ્ગુણી પણ, બુદ્ધિશાળી પણ, સારા કુળમાં જન્મેલા પણ અને મનુષ્યામાં વૃષભતુલ્ય (શ્રેષ્ઠ), એવા પણ (મનુષ્ય), ઊગ્ર યૌવનરૂપી ગ્રહથી બુદ્ધિભ્રષ્ટ થયેલા શીઘ્ર નાશ પામે છે. (૨૫૩૪) કારણ કે—આ યૌવનના અંધકાર ચંદ્ર, સૂર્ય, રત્ના અને અગ્નિના વેગીલા પ્રકાશથી સતત રોકવા છતાં લેશ માત્ર રેકાતા નથી. (૨૫૩૫) ઉપરાન્ત એ અંધકાર ફેલાતાં (રાત્રે તારા ખીલે તેમ જીવનમાં) કુતŕરૂપી તારાઓ પ્રગટ થાય છે, વિષયની વિચિત્ર (વિવિધ) અભિલાષારૂપી વ્યંતરીના સમૂહ વિસ્તાર પામે ( દોડાદોડ કરે ) છે. (૨૫૩૬) અવસર મળતાં ઉન્માદરૂપી ઘુવડોનાં ટોળાં ઉછળે છે, કલુષિત બુદ્ધિરૂપી વાગાળા(ચામાચીડીયાં)ના સમૂહ સ`ત્ર જાગી ઊઠે છે. (૨૫૩૭) વળી સગવડને પામેલા પ્રમાદરૂપી ખજુઆએ તુત વિલાસ કરવા લાગે છે અને કુવાસનારૂપી વ્યક્ષિચારીણીઓના સમૂહ (અણુવિથ્થ= ) નિલજજપણે દોડધામ કરે છે. (૨૫૩૮)
તથા હે પુત્ર! શીતળ ઉપચારથી પણ ઉપશમ ન પામે તેવા પરૂપી દાજ્વર, જળસ્નાનથી (પણ) ન ટળે તેવા તીવ્ર રાગરૂપી મેલના લેપ, મંત્ર, તંત્ર કે ય ંત્રાથી પણ ન ટળે તેવા વિષયરૂપી ઝેરના વિકાર અને અંજન વગેરેના પ્રયાગથી પશુ ન ટળે તેવા લક્ષ્મીમનના ભય'કર અંધાપા પણ થાય છે. વળી હે પુત્ર! મનુષ્યોને રાત્રિ પૂર્ણ થવા છતાં ન છૂટી શકે તેવી, વિષયસુખરૂપ સન્નિપાતથી પ્રગટેલી ગાઢ નિદ્રા ( બેભાનપણુ) પણ થાય છે. (૨૫૩૯ થી ૪૧) હે પુત્ર! તું પણ તરુણ, ઉત્કૃષ્ટ સૌભાગ્યથી યુક્ત શરીરવાળા અને બાલ્યકાળથી પણ પ્રવર અશ્વયવાળા, અપ્રતિમ રૂપ અને ભુજાબળથી શાભતા તથા વિજ્ઞાન અને જ્ઞાનને પામેલા છે. આવા ગુણાવાળા તુ એ ગુણાથી જ લૂંટાય નહિ તેમ વજે! કારણ કે–એ એક એક ગુણ પણ દુર્વિનય કરાવનાર છે, તેા સઘળા ભેગા મળીને શુ ન કરે ? (૨૫૪૨ થી ૪૪) તેથી હે પુત્ર ! પરસ્ત્રી સામે જોવામાં જન્માંધ, ખીજાની ગુપ્ત વાત ખાલવામાં સદાય સતત મુંગા, અસત્ય વચન સાંભળવામાંય મહેશ, કુમાગે ચાલવામાં પાંગળા અને સ અશિસ્ત પ્રવૃત્તિમાં આળસુ ( મનજે. ) (૨૫૪૫-૪૬) વળી હે પુત્ર ! (તારે) ખીજાએ ખેલાવ્યા પહેલાં (તેને) ખેલાવનારા,
૧૪૨