Page Text
________________
જ્ઞાન-ક્રિયા ઉભયની પરસ્પર સાપેક્ષ ઉપાદેયતા કારણ કે ત્યાં સુધી નિર્મળ કેવળજ્ઞાનને પામેલા છતાં શ્રી અરિહંતને પણ માત્ર જ્ઞાનથી મુક્તિની પ્રાપ્તિ થતી નથી, કે જ્યાં સુધી સમસ્ત કર્મરૂપી ઇંધનને (બાળવામાં ) અગ્નિતુલ્ય, છેલ્લી વિશુદ્ધિ કરનારી, પાંચ હસ્વાક્ષરના ઉચ્ચાર માત્ર કાળ જેટલી સ્થિતિવાળી, સઘળા આશ્રના સંવરરૂપ અને આ સંસારમાં કદી પૂર્વે નહિ મળેલી એવી છેલ્લી ક્રિયા જેમાં મુખ્ય છે તેવી ચારિત્ર (શૈલેશી) ક્રિયા પ્રાપ્ત ન થાય. (૧૪૪૨ થી ૪૪) આ વિષયમાં પણ ઉદાહરણ તે સુરેન્દ્રદત્તનું જ જાણવું. જે તે જાણવા છતાં પણ રાધાના વેધની ક્રિયા કરત નહિ, તે બીજાઓની જેમ તિરસ્કારપાત્ર બનત. (૧૪૪૫) તે માટે આ લેક-પરલેકના ફળની સંપ્રાપ્તિમાં અવધ્યકારણ આસેવનશિક્ષા જ છે. તેથી એમાં યત્ન છોડે નહિ. (૧૪૪૬)
જ્ઞાન-કિયા ઉભયની પરસ્પર સાપેક્ષ ઉપાદેયતા -એમ જ્ઞાન-ક્રિયા એ બે ન દ્વારા ઉભય પક્ષે પણ જણાવેલા શાસ્ત્રોક્ત વિવિધ યુક્તિઓના સમૂહને સાંભળીને, જેમ એક બાજુ પુષ્ટ ગંધથી મનહર એવા ખીલેલા કેતકીના ડેડાને અને બીજી બાજુ અર્ધવિકસિત માલતિની કળીને જોઈને તેની ગંધમાં આસક્ત ભમરો મુંઝાય, તેમ તે તે સ્વસ્વ સ્થાને યુક્તિના મહત્ત્વને જાણીને મનમાં વધી રહેલા સંશયવાળો, ભ્રમણામાં પડેલે, શિષ્ય પૂછે છે કે-(૧૪૪૭ થી ૪૯) આ વિષયમાં તત્ત્વ શું? (જ્ઞાન કે ક્રિયા) ગુરુએ કહ્યું, અન્ય સાપેક્ષ હેવાથી ગ્રહણશિક્ષા અને આસેવનશિક્ષા બન્ને તત્ત્વરૂપ છે, કારણ કે-અહીં ગ્રહણશિક્ષા (જ્ઞાન) વિના આસેવનશિક્ષા (ક્રિયા) સમ્યગ ન થાય અને આસેવનશિક્ષા વિના ગ્રહણશિક્ષા સફળ પણ ન થાય. (૧૪૫૦-૫૧) કારણ કે–અહીં શ્રુતાનુસારે જે પ્રવૃત્તિ તે જ સમ્યક્ત્વ છે, તેથી અહીં સૂત્ર-અર્થના ગ્રહણ(જ્ઞાન) પૂર્વક જે ક્રિયા, તેને મોક્ષની જનેતા કહી છે. (૧૪૫૨) વળી શ્રુતજ્ઞાનમાં વર્તતે પણ તે જીવ મોક્ષ ન પામે, કે જે તપ-સંયમમય જે ગક્રિયા તેને વહન કરી શકે નહિ. (૧૪૫૩) કહ્યું છે કે
જેમ (દાવાનળમાં) દેખતે પણ પાંગળે (હેવાથી) દાઝયો અને દોડતો પણ અંધ હોવાથી) દાઝે, તેમ ક્રિયારહિત જ્ઞાન અને જ્ઞાન વિનાની ક્રિયા પણ નિષ્ફળ જાણવી.” (વિ. આ. ૧૧૫૯) (૧૪૫) (“જ્ઞાન અને ઉદ્યમ બન્નેનો) સંગ સિદ્ધ થવાથી ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે.” (લેકમાં પણ) એક ચક્રથી રથ ચાલતા નથી, અંધે અને પાંગળો (છતાં) વનમાં બે પરસ્પર સહાયક થવાથી નગરમાં પહોંચ્યા. (૧૪૫૫) “જ્ઞાન નેત્રસમાન છે અને ચારિત્ર ચાલવાની પ્રવૃત્તિતુલ્ય છે, બન્નેના સમ્યગ ચગથી શ્રી જિનેશ્વરે શિવપુરની પ્રાપ્તિ કહે છે.” (૧૪૫૬) જે એ પ્રમાણે મુનિઓને ઉદ્દેશીને પણ બને શિક્ષાઓનો ઉપદેશ વર્ણવ્યું, તે શ્રમ પાસકે તે તેમાં સવિશેષ યત્ન કરે (જ) જોઈએ (૧૮૫૭) એથી જ પ્રશંસા કરાય છે કે તે જ પુરુષ જગતમાં ધન્ય છે, કે જેઓ નિત્ય અપ્રમાદી, જ્ઞાની અને ચારિત્રવાળા છે. (૧૪૫૮) (કારણ કે) પરમાર્થને (તત્ત્વને અથવા મોક્ષને)સારી રીતે જાણવાથી (અને) તપ-સંયમ ગુણને અખંડ પાળવાથી કર્મ સમૂહને નાશ થતાં વિશિષ્ટ
| SR No. | 006043 |
| Book Title | Samveg Rangshala Mahagranth Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhadrankarsuri |
| Publisher | Mahavir Jain S M P Sangh |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |