Page Text
________________
સમયસાર દર્શન પણ પર્યાયમાં પણ નથી એમ કહેશો તો તીર્થનો નાશ થઈ જશે અને તીર્થનું ફળ જે મોક્ષ અને સિદ્ધપદ છે તેનો પણ અભાવ થઈ જશે. અહીં મોક્ષમાર્ગની પર્યાયને તીર્થ કહ્યો અને વસ્તુને તત્ત્વ કહી છે. ત્રિકાળી ધ્રુવ ચૈતન્યધન વસ્તુ નિશ્ચય છે. જો એને નહીં માનો તો તત્ત્વનો નાશ થઈ જશે અને તત્ત્વના અભાવમાં, તત્ત્વના આશ્રયથી ઉત્પન્ન થતું જે મોક્ષમાર્ગરૂપ તીર્થ તે પણ નહિ રહે. આ નિશ્ચયરૂપ વસ્તુને નહિ માનવાથી તત્ત્વ અને તીર્થ બંનેનો નાશ થઈ જશે.માટે વસ્તુસ્વરૂપ જેમ છે તેમ યથાર્થ માનવું. જ્યાં સુધી પૂર્ણતા નથી થઈ ત્યાં સુધી નિશ્ચય અને વ્યવહાર બંને હોય છે. પૂર્ણતા થઈ ગઈ અર્થાત્ સ્વયમાં પૂર્ણ સ્થિર થઈ ગયા ત્યાં બધા પ્રયોજન સિદ્ધ થઈ ગયા. શુદ્ધનયનો વિષય જે સાક્ષાત શુદ્ધઆત્મા તેની પ્રાપ્તિ જ્યાં સુધી ન થાય ત્યાં સુધી વ્યવહારનય પણ પ્રયોજનવાન છે. એવો
સ્યાદવાદમતમાં ઉપદેશ છે. કળશ-૪
શ્લોકાર્ધઃ નિશ્ચય અને વ્યવહાર એ બે નયોને વિષયના ભેદથી પરસ્પર વિરોધ છે; એ વિરોધને નાશ કરનારું “ચા” પદથી ચિહ્નિત જે જિનભગવાનનું વચન (વાણી) તેમાં જે પુરુષો રમે છે ( પ્રચુર પ્રીતિ સહિત અભ્યાસ કરે છે, તે પુરુષો પોતાની મેળે (અન્ય કારણ વિના) મિથ્યાત્વકર્મના ઉદયનું વમન કરીને આ અતિશયરૂપ પરમજ્યોતિ પ્રકાશમાન શુદ્ધ આત્માને તુરત દેખે જ છે કેવો છે સમયસારરૂપ શુદ્ધ આત્મા? નવીન ઉત્પન્ન થયો નથી, પહેલાં કર્મથી આચ્છાદિત હતો તે પ્રગટ વ્યક્તિરૂપ થઈ ગયો છે. વળી કેવો છે? સર્વથા એકાંતરૂપ કુ નયના પક્ષથી ખંડિત થતો નથી, નિબંધ છે.
હવે આચાર્ય શુદ્ધનયને પ્રધાન કરી નિશ્ચય સમ્યકત્ત્વનું સ્વરૂપ કહે છે. અશુદ્ધ નયની (વ્યવહારનયની) પ્રધાનતામાં જીવાદિ તત્ત્વોના શ્રદ્ધાનને સમ્યકત્ત્વ કહ્યું છે તો અહીં એ જીવાદિ તત્ત્વોને શુદ્ધનય વડે જાણવાથી સમ્યક્ત્ત્વ થાય એમ કહે છે.
ભાવાર્થઃ જિનવચન (વાણી) સ્યાદવાદરૂપ છે. જ્યાં બે નયોને વિષયનો વિરોધ છે. સરૂપ હોય તે અસત-રૂપ ન હોય, જે નિત્ય હોય તે અનિત્ય ન હોય.....ઈત્યાદિ નયોના વિષયોમાં વિરોધ છે. ત્યાં જિનવચન કથંચિત્ત વિવક્ષાથી સત્ -અસતરૂપ, નિત્ય-અનિત્યરૂપ, ભેદ-અભેદરૂપ જે રીતે વિદ્યમાન વસ્તુ છે તે રીતે કહીને વિરોધ મટાડી દે છે. તે જિનવચન દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિક-એ બે નયોમાં, પ્રયોજનવશ શુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિક નયને મુખ્ય કરીને તેને નિશ્ચય કહે છે અને અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકરૂપ પર્યાયાર્થિકનયને ગૌણ કરી તેને વ્યવહાર કહે છે. આવા જિનવચનમાં જે પુરુષ રમણ કરે છે તે આ શુદ્ધાત્માને યથાર્થ પામે છે. અન્ય સર્વથા-એકાન્તી સાંખ્યાદિક એ આત્માને પામતા નથી, કારણ કે વસ્તુ સર્વથા એકાંત
૫૫
| SR No. | 006042 |
| Book Title | Samaysara Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 248 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |