Samaysara Darshan

SR No.: 006042
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 248
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 23

સમયસાર દર્શન કરવા
કળશ- ૨ अनन्तधर्मणस्तत्त्वं पश्यन्ती प्रत्यगात्मनः । अनेकान्तमयी मूर्तिर्नित्यमेव प्रकाशताम् ॥२॥ देखे पर से भिन्न, अगणित गुण्मय आतमा ।
अनेकान्तमयमूर्ति, सदा प्रकाशित ही रहे ॥२॥ અહીં સરસ્વતીને નમસ્કાર કરે છે.
શ્લોકાર્થ “પરપદાર્થો, એમના ગુણ પર્યાયરૂપ ભાવો અને પરપદાર્થોનાં નિમિત્તથી થવાવાળા પોતાના વિકારોથી કથંચિત્ ભિન્ન એકાકાર છે એવા અનંતધર્માત્મક નિજ આત્મતત્ત્વને જોવાવાળી, જાણવાવાળી, પ્રકાશિત કરવાવાળી અનેકાન્તમયી મૂર્તિ સદાય પ્રકાશરૂપ હો, જયવંત વર્તો.”
ભાવાર્થ અહીં સરસ્વતીની મૂર્તિને આર્શીવચનરૂપ નમસ્કાર કર્યો છે. લૌકિકમાં જે સરસ્વતીની મૂર્તિ પ્રસિદ્ધ છે તે યથાર્થ નથી, તેથી અહીં તેનું યથાર્થ વર્ણન કર્યું છે. જે સમ્યજ્ઞાન છે તે જ સરસ્વતીની યથાર્થ મૂર્તિ છે. તેમાં પણ સંપૂર્ણજ્ઞાન તો કેવળજ્ઞાન છે કે જેમાં સર્વ પદાર્થો પ્રત્યક્ષ ભાસે છે. તે અનંતધર્મો સહિત આત્મતત્ત્વને પ્રત્યક્ષ દેખે છે તેથી તે સરસ્વતીની મૂર્તિ છે. તનુસાર જે શ્રુતજ્ઞાન છે તે આત્મતત્ત્વને પરોક્ષ દેખે છે તેથી તે પણ સરસ્વતીની મૂર્તિ છે. વળી દ્રવ્યશ્રત વચનરૂપ છે તે પણ તેની મૂર્તિ છે, કારણ કે વચનો દ્વારા અનેક ધર્મવાળા આત્માને તે બતાવે છે. આ રીતે સર્વ પદાર્થોના તત્વને જણાવનારી જ્ઞાનરૂપ તથા વચનરૂપ અનેકાંતમયી સરસ્વતીની મૂર્તિ છે; તેથી સરસ્વતીના નામ ‘વાણી, ભારતી, શારદા, વાઝેવી ઈત્યાદિ ઘણાં કહેવામાં આવ્યા છે. આ સરસ્વતીની મૂર્તિ અનંત ધર્મોને “ચા” પદથી એક ધર્મમાં અવિરોધપણે સાધે છે તેથી તે સત્યાર્થ છે. આત્મામાં અનંત ધર્મો કયા કયા છે?
વસ્તુમાં સત્પણું, વસ્તુપણુ, પ્રમેયપણું, પ્રદેશપણું, ચેતનપણું, અચેતનપણું, મૂર્તિકપણું, અમૂર્તિકપણુ ઈત્યાદી ધર્મ તો ગુણ છે અને તે ગુણોનું ત્રણે કાળે સમય-સમયવર્તી પરિણમન થવું તે પર્યાય છે-જે અનંત છે.
વળી વસ્તુમાં એકપણું, અનેકપણું, નિત્યપણું, અનિત્યપણું, ભેદપણું, અભેદપણું, શુદ્ધપણું, અશુદ્ધપણું આદિ અનેક ધર્મ છે. તે સામાન્યરૂપ ધર્મો તો વચનગોચર છે પણ બીજા વિશેષરૂપ ધર્મો જેઓ વચનનો વિષય નથી એવા પણ અનંતધર્મો છે જે જ્ઞાનગમ્ય છે. આત્મા પણ વસ્તુ છે તેથી તેમાં પણ પોતાના અનંતધર્મો છે.