Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 99

++++++ ouiffe + + + + +
पत्तेयमवयवेसुं देसेणं सव्वहा व सो होज्जा ? | देसेणं सावयवोऽवयविबहुत्तं अदेसेणं ॥६५५॥
(प्रत्येकमवयवेषु देशेन सर्वथा वा स भवेत् । देशेन सावयवोऽवयविबहुत्वमदेशेन II )
प्रत्येकमवयवेषु सः-अवयवी देशेन वा भवेत् सर्वथा - सर्वात्मना वा ? यदि देशेन ततः सोऽवयवी सावयवः - सदेशः प्राप्नोति, तथा च सति स्वाभ्युपगमविरोधः । अथादेशेन - कात्र्त्स्न्येनेति पक्षस्ततोऽवयविबहुत्वं प्राप्नोति, यावन्तोऽवयवास्तावन्तोऽवयविन: प्राप्नुवन्ति, तथा च प्रतीतिविरोधः ॥६५५॥
ગાથાર્થ:- આ અવયવી પોતાના પ્રત્યેક અવયવમા અંશે-દેશથી રહે છે કે સર્વાશે રહે છે? જો દેશથી રહેતો હોય, તો તે અવયવી અંશયુક્ત સિદ્ધ થશે. અને તો તમારે સ્વમતસાથે વિરોધ આવશે. હવે જો અવયવી પોતાના અવયવોમા અદેશ =સંપૂર્ણતયા રહે છે” તેવો પક્ષ સ્વીકારશો, તો અનેક અવયવી થવાનો પ્રસંગ છે. કારણ કે જેટલા અવયવો હોય, તેટલા અવયવી થવાની આપત્તિ છે. આમ અવયવિબહુત્વનો પ્રસંગ છે, જે પ્રતીતિથી વિરુદ્ધ છે. ૫૬૫મા
अह वट्टतित्ति भणिमो जुज्नति एतं विहाय पक्खदुगं ।
जइ होइ कोइ अवरो वित्तिपगारो स तु ण दिट्ठो ॥६५६ ॥
(अथ वर्त्तत इति भणामो युज्यते एतद् विहाय पक्षद्विकम् । यदि भवति कोऽपि अपरो वृत्तिप्रकारः स तु न दृष्टः ॥ ) अथोच्येत न भणामो वयमवयवी देशेन कार्त्स्न्येन वा वर्त्तते, एकस्य देशकात्र्त्स्यविकल्पायोगात्, किंतु स तत्र वर्त्तत इत्येव भणामः, ततः कुतः पूर्वोक्तदोषावकाश इति । अत्राह - 'जुज्जइ इत्यादि' युज्यते एतत् पूर्वोक्तं यदि देशकार्यलक्षणपक्षद्विकं विहाय अपरः कोऽपि वृत्तिप्रकारो भवेत्, स तु न दृष्ट इति वचनमात्रमेतत् ॥६५६ ॥
ગાથાર્થ:- અર્થવાદી:- અમે એમ નથી કહેવા માંગતા કે અવયવી અવયવમા દેશથી કે સંપૂર્ણતયા રહે છે કારણ કે જે એક જ છે તેમાં દેશ કે સંપૂર્ણતાનો વિકલ્પ સંભવે નહિ. અમે તો માત્ર એટલું જ કહીએ છીએ કે અવયવી અવયવમાં રહે છે” તેથી પૂર્વોક્ત દોષોને અવકાશ ક્યાંથી હોય? અર્થાત્ અવકાશ નથી.
જ્ઞાનવાદી:- તમારી વાત યોગ્ય તો ઠરે, જો રહેવામાટે (=વૃત્તિમાટે) દેશ અને સંપૂર્ણતાને છોડી અન્ય કોઇ વિક્લ્પ સભવતો હોય, પણ તે તો કયાંય દેખાતો જ નથી. અર્થાત્ એક વસ્તુ બીજામાં રહેતી હોય, તો કાં તો દેશથી રહે અને કા તો સર્વથા રહે, એ સિવાય અન્ય કોઇ રીતે તો રહેવાપણું સંભવે જ નહિ, તેથી આ બેમાંથી એકેય પ્રકારે રહે નહિ અને છતા રહે છે” એવું કહેવું એ માત્ર વાણીવિલાસ છે સત્ય નહિ. ૫૬૫ા
किं च इमोऽवयवाणं अभिनदेसो व्व होज्ज इतरो वा ? । जति तावऽभिन्न सो भिन्ना दुपदेसिए ण अणू ॥६५७॥ एवं च अणिच्चत्तं सपदेसत्तं च पावइ अणूणं । तब्भेदासति तदभिन्नदेसताऽवयविणो जुत्ता ॥ ६५८ ॥
(किञ्चायमवयवानामभिन्नदेशो वा भवेदितरो वा ? । यदि तावदभिन्नदेशो भिन्नौ द्विप्रदेशिके नाणू II) (एवं चानित्यत्वं सप्रदेशत्वं च प्राप्नोति अणूनाम् । तदभेदासति तदभिन्नदेशताऽवयविनो युक्ता II) किंच-अयम्-अवयवी स्वारम्भकाणामवयवानामभिन्नदेशो वा भवेत् इतरो वा भिन्नदेशः ? तत्र यदि तावद् अभिन्नदेश इति पक्षस्ततो द्विप्रदेशिकेऽवयविनि न भिन्नौ तावणू । कुत इति चेदत आह- 'तब्भेदासइ इत्यादि' उत्तरार्द्धम् । यस्मात्ताभ्याम्-अणुभ्यां सह भेदासति - भेदासत्त्वे भेदाभावे सति तदभिन्नदेशता - स्वारम्भकाणुद्वयाभिन्नदेशता अवयविनो युक्ता नान्यथा, ततो नाभिन्नदेशतायां तावणू भिन्नौ भवितुमर्हतः ॥ ६५७ ॥ पूर्वार्द्धम्, एवं च सति अण्वोरवयविनः सकाशाद्भेदाभावे सति द्विप्रदेशिकावयविवद् अण्वोरपि अनित्यत्वं सप्रदेशत्वं च स्वतन्त्राभ्युपगमविरोधि प्राप्नोतीति ॥६५८॥
ગાથાર્થ:–વળી, આ અવયવી પોતાના જનક અવયવોથી અભિન્નદેશવાળો છે કે ભિન્નદેશવાળો? જો અભિન્ન દેશવાળો છે. એવો પક્ષ લેશો, તો તે બેપ્રદેશવાળા અવયવી કરતાં તેના કારણભૂત બે અણુઓ ભિન્ન થશે નહીં. (મૂળમાં કારણ બીજી ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં છે.) કારણ કે એ બન્ને અણુસાથે જો તે દ્વિપ્રદેશી અવયવીની અભિન્નતા હોય, તો જ તે અવયવી પોતાના જનક બન્ને અણુઓથી અભિન્નદેશવાળો થઇ શકે, અન્યથા નહિ (નહિતર અવયવીના દેશ અને અણુ અભિન્ન થાય, પણ અવયવી એ બન્નેથી ભિન્ન થઇ જાય, અને તો એ દેશ અવયવીના કે અણુના? ઇત્યાદિ આપત્તિઓ આવે) તેથી અભિન્નદેશપક્ષે અણુઓ અવયવીથી ભિન્ન +++ धर्मसंशि-लाग २ - 52
+++