Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 372

܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ?lܟ ܟ?]Ruda ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀
मकारणमेव जातं, कारणस्य कर्मलक्षणस्य प्रागेव सर्वथाऽपगमात्, तथा च सति सदैव भावाभावप्रसङ्गः, तथा चोक्तम्"नित्यं सत्त्वमसत्त्वं वाऽहेतोरन्यानपेक्षणात् । अपेक्षातो हि भावानां, कादाचित्कत्वसंभवः ॥१॥ इति" ॥१३३९॥
ગાથાર્થ:- એકસાથે કેવલજ્ઞાન-દર્શનભાવ નહીં સ્વીકારવામાં (૧) કેવલજ્ઞાન-દર્શન સાદિ-સાત ઠરશે. તે આ પ્રમાણે કેવલીને ઉત્પત્તિકાળે કેવલજ્ઞાનનો ઉપયોગ પછી તરતના જ કેવલદર્શનના ઉપયોગ સમયે કેવલજ્ઞાનનો અભાવ આવશે. એ જ રીતે તે પછીના કેવળજ્ઞાનના ઉપયોગના સમયે કેવલદર્શનનો અભાવ આવશે. આમ બન્નેની શરુઆત અને અંત હોવાથી બને સાદિ–સાંત થશે. તથા (૨) જિનને કેવલજ્ઞાન-દર્શન આ બન્નેના કર્મરૂપ આવરણનો ક્ષય ખોટો સિદ્ધ થશે. એવું બનતું નથી કે એકસાથે આવરણ દૂર કરાયેલા બે દીવા ક્રમશ: સ્વપ્રકાશ્યને પ્રકાશે. અર્થાત બને દીવા પ્રકાશ્યને એકસાથે જ પ્રકાશે. એ જ પ્રમાણે કેવલજ્ઞાન-દર્શનના સ્વ– આવરણ એકસાથે નિર્મળ દૂર કરાયા હોવાથી તે બન્ને ક્રમશ: સ્વપ્રકાશ્યને પ્રકાશે તે કેમ બને? અર્થાત ન જ બને. બન્ને સ્વપ્રકાશ્યને સાથે જ પ્રકાશે. અને છતાં જો “ક્રમશ: પ્રકાશે તેવો આગ્રહ હોય, તો તેઓના આવરણના ક્ષયનો કોઈ અર્થ ન સરવાથી વ્યર્થ છે. તથા (૩) ઇતરેતરઆવરણતાની પ્રાપ્તિ છે. તે આ પ્રમાણે જો પોતાના આવરણનો નિ:શેષરૂપે ક્ષય થવા છતાં બેમાંથી કેવલજ્ઞાન-દર્શનમાંથી) એકની હાજરીમાં બીજાની હાજરી ઈષ્ટ ન હેય તો તે બન્ને પરસ્પરના આવરણ છે. તેમ જ આવીને ઊભું રહેશે, અને તો સિદ્ધાન્તમાર્ગમાંથી ભ્રષ્ટ થવાનો દોષ છે. તથા (૪) નિષ્કારણાવરણદોષ છે. જો સ્વાવરણનો સર્વથા ક્ષય થવા છતાં (કેવલજ્ઞાન-દર્શન આ બેમાંથી) એકના ઉપયોગકાલે અન્યની હાજરી ઇષ્ટ ન હોય તો તે અન્ય૫ર નિષ્કારણઆવરણ આવ્યું ગણાશે. કેમકે આવરણમાં કર્મરૂપ કારણનો તો પૂર્વે જ સર્વથા ક્ષય કર્યો છે. અને નિષ્કારણઆવરણ માનવામાં તો એ આવરણની કાંતો હંમેશા હાજરી યા તો હંમેશા અભાવ માનવાનો પ્રસંગ છે. કહ્યું જ છે કે “અન્યની અપેક્ષા ન લેવાથી અહેતુક વસ્તુ નિત્ય સત અથવા નિત્ય અસત્ હોય. અપેક્ષાના કારણે જ ભાવોમાં કદાચિત્કતા સંભવે છે.” ૧૩૩લા
तह य असव्वण्णुत्तं असव्वदरिसित्तणप्पसंगो य ।
एगंतरोवयोगे जिणस्स दोसा बहविहा य ॥१३४०॥
(तथा चासर्वज्ञत्वमसर्वदर्शित्वप्रसंगश्च । एकान्तरोपयोगे जिनस्य दोषा बहुविधाः ॥) तथा चेति समुच्चये । यदि क्रमेणोपयोग इष्यते तर्हि भगवतोऽसर्वज्ञत्वमसर्वदर्शित्वप्रसङ्गश्च प्राप्नोति, तथाहि यदि क्रमेण केवलज्ञानदर्शनोपयोगाभ्युपगमस्तर्हि न कदाचिदपि भगवान् सामान्यविशेषावेककालं जानाति पश्यति वा, ततोऽसर्वज्ञत्वासर्वदर्शित्वप्रसङ्गः, पाक्षिकं वा सर्वज्ञत्वं सर्वदर्शित्वं च प्रसज्यते, तथाहि-यदा सर्वज्ञो न तदा सर्वदर्शी, दर्शनोपयोगाभावात्, यदा तु सर्वदर्शी न तदा सर्वज्ञः, ज्ञानोपयोगाभावादिति । एवमेकान्तरोपयोगेऽभ्युपगम्यमाने सति जिनस्य दोषा बहुविधाः પ્રાકૃવન્તીતિ II રૂ૪0 I/
ગાથાર્થ:- (‘તથા ચ'પદ સમુચ્ચયાર્થક છે.) જો ઉપયોગ ક્રમિક ઈષ્ટ હોય, તો (૫) ભગવાન અસર્વજ્ઞ અને અસર્વદર્શી બનવાનો પ્રસંગ છે. તે આ પ્રમાણે- જો ક્રમશ: કેવલજ્ઞાન-દર્શનનો ઉપયોગ સ્વીકૃત હેય તો ભગવાન ક્યારેય પણ એક કાલે સામાન્ય-વિશેષને જાણી કે જોઇ શકે નહીં. તેથી અસર્વજ્ઞ–અસર્વદર્શી થવાનો પ્રસંગ છે. અથવા સર્વજ્ઞત્વ–સર્વદર્શિત પાક્ષિક (વૈકલ્પિક) થવાનો પ્રસંગ છે. તથાતિ- જયારે ભગવાન સર્વજ્ઞ હોય ત્યારે સર્વદર્શી નથી, કેમકે દર્શનનો ઉપયોગ નથી. જયારે સર્વદર્શી હશે ત્યારે સર્વજ્ઞ નથી; કેમકે જ્ઞાનનો ઉપયોગ નથી. આમ જિનને એકાન્તર ઉપયોગ માનવામાં ઘણા પ્રકારના દોષો પ્રાપ્ત થાય છે. ૧૩૪૦ના કમિકોપયોગમત एवं परेणोक्ते सति आगमवादी जिनभद्रगणिक्षमाश्रमण आह - આમ સિદ્ધસેનાચાર્યે કહે છતે આગમવાદી શ્રી જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણ કહે છે.
भण्णति भिन्नमुहत्तोवयोगकाले वि तो तिणाणस्स ।
मिच्छा छावट्ठीसागरोवमाइं खओवसमो ॥१३४१॥ (भण्यते भिन्नमुहूर्तोपयोगकालेऽपि तस्मात् त्रिज्ञानिनः । मिथ्या षट्षष्टिसागरोपमाणि क्षयोपशमः ॥) यदुक्तमितरथा आदिनिधनत्वं प्राप्नोतीति, तदसमीचीनम, उपयोगकालमनपेक्ष्य लब्धिमात्रापेक्षया केवलज्ञानदर्शनयोः साद्यपर्यवसितत्वस्याभिधानात्, मत्यादिषु षट्षष्टिसागरोपमाणामिव । यदप्युक्तम्- 'मिथ्या आवरणक्षय इति' तत्रापि
* * * * * *
* * * * * * * * * * ધર્મસંગ્રહણિ-ભાગ ૨ - 325
*
*
*
*
*
* * *
*
*
*
* *
*