Page Text
________________
܀ ܀
܀ ܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
ܐܬܟܕ?]al
܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀
܀ ܀ ܀ ܀
܀ ܀ ܀
܀
܀
܀
܀
܀
શાસ્ત્રાર્થભૂત વચનો જ વિધિરૂપ બને, જેમકે “જ્ઞાન-ક્રિયાથી મોક્ષ છે.' એજ પ્રમાણે મત્રફળસામર્થ્ય અભિધાયક વચનો અર્થવાદરૂ૫ છે, જયારે યજ્ઞમાં પશહોમવગેરે વાક્યો શાસ્ત્રાર્થરૂપ હોઈ વિધિરૂપ છે. તેથી માત્રફળના વિસંવાદને કારણે શાસ્ત્રાર્થવિધિરૂપ પશહિંસાવિધાનને વિસંવાદી માનવા યોગ્ય નથી. તેથી કોઈ દોષને અવકાશ નથી. ૮૮૭ તવેતકુમ્, યત – આ વચન બરાબર નથી, કેમકે
एक्लोवि नमोक्कारो सम्मकतो सम्मभावतो चेव ।
तारेयवड्डपोग्गलमज्झे नियमेण कह णु थुती? ॥८८८॥ (एकोऽपि नमस्कारः सम्यक्कृतः सम्यग्भावत एव । तारयत्यपार्धपुद्गलमध्ये नियमेन कथं नु स्तुतिः ?|) एकोऽपि नमस्कारः सम्यग्भावत एव-प्रशस्तभावत एव सम्यक्कृतो-यथोक्तविधिकृतः सन् तारयत्यपार्द्धपुद्गलपरावतमध्ये नियमेन, तस्मात्कथं न्वियं स्तुतिः- तुतिमात्रमिदं स्यात् ? अर्थवादवाक्यमिदं भवेत्, नैव भवेदितिभावः, किंतु विधिरेवैषः। न चैवं सत्यणुव्रतादिपरिपालनवैयर्थ्यप्रसङ्ग स्तस्य सम्यगणुव्रतादिभावनिबन्धनतयैव परंपरया संसारसागरोत्तारसमर्थस्वभावत्वादिति ॥८८८॥ " ગાથાર્થ:- પ્રશસ્તભાવથી યથોક્તવિધિ મુજબ કરાયેલો એક નમસ્કાર પણ દેશોનઅર્ધપુદગળપરાવર્તકાળની અંદર અવશ્ય સંસારસાગરથી તારે છે. તેથી આ “ઇક્કોવિ નમુક્કારો કેવી રીતે સ્તુતિમાત્ર=અર્થવાદવાક્ય માત્ર બને? ન જ બને. અર્થાત આ વિધિરૂપ જ છે.
શંકા:- જો એક નમસ્કાર જ દેશોનઅર્ધપુદગળપરાવર્તકાળમાં તારતો છેવાથી વિધિરૂપ હોય, તો અણુવ્રતપાલનઆદિ વ્યર્થ થવાનો પ્રસંગ છે. કેમ કે એક નમસ્કારથી કામ પતતું હોય તો કોણ વ્રતપાલનની માથાકૂટ કરે?
સમાધાન:- અહીં એવો પ્રસંગ નથી, કેમકે એ નમસ્કારવિધિ અણુવ્રતઆદિભાવોની પ્રાપ્તિમાં યોગ્ય કારણ બનવાદ્વારા જ પરંપરાએ સંસારસાગરથી તારવાનાં સમર્થ સ્વભાવવાળી છે. u૮૮૮ स्यादेतत्, अस्त्विदं विधिवाक्यं परं विधिवाक्यमपि किंचिद्भवद्दर्शनेऽपि व्यभिचारि दृष्टं, यथा- 'मोक्षो ज्ञानक्रियाभ्या' मित्येतत्, न हि ज्ञानक्रियासु सम्यगभ्यस्यमानास्वपि मोक्षो दृश्यते, तथैतदपि विवाहादिविषयमन्त्रसामर्थ्याभिधायि वाक्यं व्यभिचारि भविष्यतीति न कश्चिद्दोष इत्यत्राह - પૂર્વપક્ષ:- ભલે ત્યારે આ નમસ્કાર વિધિવાક્ય હો, છતાં તમારા(જૈન) દર્શનમાં પણ કેટલાક વિધિવા અનેકાંતિક થતાં જોવાય જ છે, જેમકે “જ્ઞાન અને ક્રિયાથી મોક્ષ છે. આ વિધિવાક્ય. બરાબર અભ્યાસ કરતાં પણ જ્ઞાન-ક્રિયાથી મોક્ષ દેખાતો નથી. એ જ પ્રમાણે વિવાહાદિઅંગે મત્રનું સામર્થ્ય દર્શાવતું એ વેદવાક્ય અનેકાન્તિક હોઈ શકે, તેથી કોઈ દોષ નથી. અહીં જવાબમાં કહે છે –
. ण य इह तवचरणाणं न दीसई कम्मलहुगया जेण ।
तेणं दिट्ठत्थेवि हु न विरुज्झइ हंत जिणवयणं ॥८८९॥ (नचेह तपश्चरणयो न दृश्यते कर्मलघुता येन । तेन दृष्टार्थेऽपि हु न विरुध्यते हन्त जिनवचनम् ॥ न च इह-जगति तपश्चरणयोः सम्यगभ्यस्यमानयोः कर्मलघुतालक्षणं फलं न दृश्यते, किंतु दृश्यते एव, तन्निबन्धनप्रशमानुविद्धपरमानन्दरूपविशिष्टोत्तरोत्तराध्यवसायविशेषानुभवभावात् कस्यचित्तदविनाभाविप्रतिभादिज्ञानातिशयदर्शनाच्च । तेन कारणेन दृष्टार्थेऽपि 'हु' निश्चितं न विरुध्यते हन्त जिनवचनमिति ॥८८९॥
ગાથાર્થ:- ઉત્તર૫લા:- સારી રીતે અભ્યાસ કરાતા તપ અને ચરણ (-ચારિત્ર) ક્રિયાનું આ જગતમાં કર્મલાઘવ નામનું ફળ દેખાતું નથી, એમ નથી–અર્થાત અવશ્ય દેખાય જ છે. કેમકે એ તપસ્વી અને ચરણધર મહાત્મા કર્મલાઘવથી પ્રાપ્ત અને પ્રશમભાવથી અનુવિદ્ધ પરમાનંદરૂપ ઉત્તરોત્તર વિશિષ્ટ-વિશિષ્ટતર અધ્યવસાયોને અનુભવતા હોય છે. તથા કેટલાક મહાનુભાવો એ કર્મલાઘવને અવિનાભાવી એવા પ્રતિભઆદિ જ્ઞાનાતિશયથી યુક્ત પણ દેખાય છે. તેથી જિનવચન દષ્ટાર્થવિષયમાં પણ નિશ્ચિત જ વિરોધ પામતા નથી. તો અષ્ટાર્થવિષયમાં તેવી કલ્પના જ કેવી રીતે થઇ શકે? (મૂળમાં “હુપદ નિશ્ચિતાર્થક છે. પ૮૮લા
છે જ ન જ * * * * * * * * * * ધર્મસંગ્રહણિ-ભાગ ૨ -155 જ જ ન જ જે જે જ જે જ જજ જ છે કે જે
| SR No. | 006034 |
| Book Title | Dharm Sangrahani Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ajitshekharsuri |
| Publisher | Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust |
| Publication Year | 1996 |
| Total Pages | 392 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |