Page Text
________________
++++ ज्ञानद्वार + + +
आवरणभेदोऽपि आस्तां प्रतिपत्तिभेद इत्यपिशब्दार्थः, स्वभावभेदेऽपि सति ज्ञानस्य न दोषहेतुः । कुत इत्याह ‘खीणेत्यादि' यतो– यस्मात्तद्धर्मत्वेऽपि - जीवधर्म्मत्वेऽपि न सर्वेषामाभिनिबोधिकादिभेदानां क्षीणावरणस्य संगतो भावः तेषां छद्मस्थस्वामिकत्वात्–छद्मस्थावस्थाभावित्वात्, तस्य च क्षीणावरणस्य तद्भावापगमात्-छद्मस्थभावापगमात्, ततो युक्तिविरोधादित्यादि यदुक्तं तद्वचनमात्रमेव । यदि हिं सर्वज्ञस्यापि सत आभिनिबोधिकादिज्ञानभेदभावः प्राप्नोति ततः 'अरिहावि असव्वन्नू' इत्यादिको युक्तिविरोधः प्रसज्यमानो युज्येत, यदा तु जीवस्वभावत्वेऽपि न तदानीं तद्भावस्तदा क्वैष व्यावर्ण्यमानो घटत इति ॥८४३-८४४ ॥
ગાથાર્થ:- પ્રતિપત્તિભેદની વાત તો છોડો પણ (અપિશબ્દનો તાત્પર્યાર્થ એટલો છે.) આવરણભેદ પણ જ્ઞાનનો સ્વભાવભેદ હોવાથી દોષરૂપ નથી, કેમકે આભિનિબોધિકાદિશાનો જીવના ધર્મ હોવા છતા ક્ષીણાવરણવાળા જીવને ઘેવા સંગત નથી. કેમકે તે પહેલા ચારજ્ઞાનો છદ્મસ્થાવસ્થામાં હોય છે. અને ક્ષીણાવરણવાળા જીવનો છદ્મસ્થભાવ દૂર થયો હોય છે. તેથી આવરણભેદસ્થળે જે યુક્તિવિરોધદોષનુ ઉદ્ભાવન કરેલુ હતુ તે વચનમાત્ર છે સારભૂત નથી. જો સર્વજ્ઞને પણ મતિજ્ઞાનાદિ જ્ઞાનભેદો હોવાની આપત્તિ આવે તો અરિહંત પણ અસર્વજ્ઞ' ઇત્યાદિક દ્વેષનો પ્રસંગ સંભવે. પણ મતિજ્ઞાનાદિ જીવના સ્વભાવ હોવા છતા આવરણક્ષયકાળ હોતા જ નથી, તેથી આ દોષનુ વર્ણન ક્યા સંભવે? ૫૮ૐ૩-૮૪૪૫
अथ कथं जीवस्वभावत्वेऽपि क्षीणावरणस्य तेषामभाव इत्यत आह
શંકા:- મતિજ્ઞાનાદિ ચાર જીવના સ્વભાવ હોવા છતા તેઓનો ક્ષીણાવરણવાળા જીવને અભાવ હોય તે વાત કેવી रीते संलवे? यहीं सभाधान आपता छे छे.
जमिह छउमत्थधम्मा जम्मादीया ण होंति सिद्धाणं ।
इय केवलीणमाभिणिबोहाऽभावम्मि को दोसो ? ॥८४५ ॥
(यदिह छद्मस्थधर्मा जन्मादयो न भवन्ति सिद्धानाम् । इति केवलिनामाभिनिबोधाभावे को दोषः ? ॥)
-
यत् - यस्मादिह छद्मस्थधर्म्मा जन्मादय आदिशब्दाज्जरामरणादिपरिग्रहः स्वभावभूता अपि न भवन्ति सिद्धानाम्अपगतमलकलङ्कानामितिः- एवं सिद्धानां जन्मादिवत् केवलिनां सर्वज्ञानामभिनिबोधाभावे - अभिनिबोधग्रहणस्योपलक्षणत्वादाभिनिबोधश्रुताद्यभावे सति को दोषः स्यात् ? नैव कश्चिदिति भावः, न्यायस्योभयत्रापि समानत्वात् ॥८४५॥
ગાથાર્થ:-સમાધાન:- જન્મવગેરે-વગેરેથી ઘડપણ-મોતવગેરે-છદ્મસ્થધર્મો જીવના સ્વભાવભૂત હોવા છતા–જેમના મૂળ (= दुर्भखाहि ) खने 55 ( = अज्ञानतावगेरे ) नष्ट थया छे, तेवा सिद्धोने होता नथी. ग्राम प्रेम सिद्धोने ४न्माहि नथी, तेभ સર્વજ્ઞને આભિનિબોધનો અભાવ હોય તેમા શો દોષ છે? અર્થાત્ કોઇ દોષ નથી. કેમકે ન્યાય ઉભયસ્થળે (સિદ્ધ અને સર્વજ્ઞ) સમાન છે. અહીં અભિનિબોધના ઉપલક્ષણથી અભિનિબોધ, શ્રુતાદિચા૨ેજ્ઞાન સમજવાના છે. (કર્મા ધીન જીવોના કર્મની વિચિત્રતાથી સંભવિત સૌપાધિકસ્વભાવો કારણભૂત કર્મના નાશથી નષ્ટ થાય અને શુદ્ધ આત્મામા ન હોય, તે સંગત જ છે.)૫૮૪પા
શ્રીણાવરણને મત્યાદિનો અલભાવ-મતાંતર इदानीमात्मधर्म्मत्वेन क्षीणावरणस्यापि तेषां भावे मतान्तरेण दोषाभावमुपदर्शयन्नाह
હવે મતિજ્ઞાનાદિ ચાર આત્મધર્મરૂપ હેવાથી ક્ષીણાવરણવાળાને પણ તે હોય જ' આ સ્થળે મતાંતરથી દોષાભાવ બતાવે છે. अन्ने भांति आभिणिबोधादीणिवि जिणस्स विज्जति ।
अफलाणि य सूस्दए जहेव णक्खत्तमादीणि ॥८४६ ॥
(अन्ये भणन्ति आभिनिबोधिकादीन्यपि जिनस्य विद्यन्ते । अफलानि च सूर्योदये यथैव नक्षत्रादीनि )
अन्ये आचार्याः प्रवचनोपनिषद्वेदिनो भणन्ति यथा- आभिनिबोधिकादीन्यपि ज्ञानानि जिनस्य- केवलिनो विद्यन्ते, न च वाच्यम्-एवं सत्यस्मादृशस्येव तस्याप्यसर्वज्ञत्वप्रसङ्गः । कुत इत्याह- 'अफलेत्यादि, चो हेतौ यस्मादफलानि देशमात्रपरिच्छित्तिलक्षणस्वफलविकलानि तानि विद्यमानान्यपि ज्ञानानि जिनस्य । कथमिवेति दृष्टान्तमाह – 'सूरुदये' इत्यादि, यथा नक्षत्रादीनि आदिशब्दाच्चन्द्रग्रहतारकापरिग्रहः, निशि स्वफलसाधकान्यपि सन्ति सूर्योदये प्रादुर्भूते सत्यफलानि भवन्ति, तथा अमून्यपि आभिनिबोधिकादीनि ज्ञानानि प्राक् सफलान्यपि सन्ति केवलज्ञानभावे सत्यफलानि जायन्त इति ॥ ८४६ ॥
ગાથાર્થ:- બીજા પ્રવચનરહસ્યજ્ઞ આચાર્યો કહે છે કે→ કેવળજ્ઞાનીઓને મતિજ્ઞાનાદિ ચાર પણ હોય છે. અહીં ‘તો
+ + + + धर्मसंग्रह शि-लाग २ - 138**
| SR No. | 006034 |
| Book Title | Dharm Sangrahani Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ajitshekharsuri |
| Publisher | Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust |
| Publication Year | 1996 |
| Total Pages | 392 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |