Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 181

***********++++++++बानद्वार++++++++++++++++++
यस्मादविचलितस्वभावे-एकान्तेनैकरूपे ज्ञत्वे सति ज्ञानस्य एकान्ततत्स्वभावत्वं-सर्वथा ज्ञप्त्येकस्वभावत्वं युज्यते नान्यथा, न च तत्-अविचलितस्वभावं ज्ञत्वमस्ति । कुत इत्याह-'तहोवेत्यादि' तथा प्रतिप्राण्यनुभवसिद्धतया उपलब्धादुत्कर्षापकर्षविशेषात्, उपलभ्येते हि अभ्यासभावाभावादिना ज्ञानस्योत्कर्षापकर्षाविति ॥८३७॥
ગાથાર્થ:- જો જ્ઞપણું એકાન્ત એકરૂપે હોય, તો જ જ્ઞાનનો સર્વથા જ્ઞપ્તિએકમાત્ર સ્વભાવ યોગ્ય ઠરે, નહિતર નહીં. પરંતુ જ્ઞપણું અવિચલિત( એકરૂ૫)સ્વભાવવાનું નથી. કેમકે ઉત્કર્ષ અને અપકર્ષના વિશેષથી ફેરફારથી દરેક જીવને જ્ઞત્વનો વિચલિત સ્વભાવ જ અનુભવસિદ્ધ છે. અભ્યાસ કરવો, ન કરવો વગેરેથી જ્ઞાનનો ઉત્કર્ષ અને અપકર્ષ ઉપલબ્ધ થાય જ છે. ૮૩ળા
तम्हा परिथूरातो निमित्तभेदातो समयसिद्धातो ।
उववत्तिसंगओ च्चिय आभिणिबोहादिगो भेदो ॥८३८॥
(तस्मात् परिस्थूरात् निमित्तभेदात्समयसिद्धात् । उपपत्तिसंगत एवाभिनिबोधादिको भेदः ॥ तस्मात्परिस्थूरात् वक्ष्यमाणलक्षणानिमित्तभेदात्समयसिद्धात्-प्रवचनप्रसिद्धादाभिनिबोधादिको भेदो ज्ञानस्योपपत्तिसंगत एव- युक्तियुक्त एव ॥८३८॥
ગાથાર્થ:- તેથી આગમમાં પ્રસિદ્ધ અને આગળ બતાવશે તેવા સ્વભાવવાળા પરિસ્થૂળનિમિત્તોના ભેદથી જ્ઞાનના आमिनिमोषिमाहि मेधे युलियस छे. ॥८॥ જ્ઞાનભેદમાં કારણભૂત નિમિતભેદો तमेव परिस्थरं निमित्तभेदमुपदर्शयति - હવે તે પરિસ્થૂળ નિમિત્તભેદો બતાવવામાં આવે છે.
घातिक्खयो निमित्तं केवलनाणस्स वन्निओ समए ।
मणपज्जवनाणस्स उ तहावितो(हो) अप्पमादोत्ति ॥८३९॥ (घातिक्षयो निमित्तं केवलज्ञानस्य वर्णितः समये । मनःपर्यवज्ञानस्य तु तथाविधोऽप्रमाद इति ॥ घातयन्ति ज्ञानादिकं गुणमिति घातीनि-ज्ञानावरणदर्शनावरणमोहनीयान्तरायाणि तेषां क्षयः-साकल्येनोच्छेदो निमित्तं केवलज्ञानस्य वर्णितः समये । मनःपर्यवज्ञानस्य तु तथाविधः आमर्पोषध्यादिलब्धिनिमित्तभूतोऽप्रमाद इति ॥८३९॥
ગાથાર્થ:- જ્ઞાનાદિ ગુણોનો નાશ કરે તે ઘાતી, જ્ઞાનાવરણીય, દર્શાનાવરણીય, મોહનીય અને અંતરાય આ ચાર ઘાતિકર્મ છે. આ કર્મોનો ક્ષય સંપૂર્ણત: વિચ્છેદ કેવળજ્ઞાનનું નિમિત્ત છે. અને આમર્ષીષધિવગેરે લબ્ધિઓમાં કારણભૂત તેવા પ્રકારનો અપ્રમાદ મન:પર્યવજ્ઞાનનું નિમિત્ત છે એમ આગમમાં કહ્યું છે. પ૮૩લા
ओहिन्नाणस्स तहा अणिदिएसं पि जो खओवसमो ।
मतिसुयनाणाणं पुण लक्खणभेदादिणा भेओ ॥८४०॥ (अवधिज्ञानस्य तथाऽनीन्द्रियेष्वपि यः क्षयोपशमः । मतिश्रुतज्ञानयोः पुनर्लक्षणभेदादिना भेदः ॥ अवधिज्ञानस्य, तथेति समुच्चये, योऽतीन्द्रियेष्वपि रूपिद्रव्येषु क्षयोपशमः स निमित्तम् । मतिज्ञानश्रुतज्ञानयोः पुनलक्षणभेदादिना भेदो ज्ञेयो, लक्षणभेदादिको निमित्तभेदो ज्ञेय इतियावत्, आदिशब्दात् हेतुफलभावादिपरिग्रहः। यदुक्तम् - "लक्खणभेया हेतुफलभावाओ भेयइंदियविभागा । वागक्खरमुयेयरभेदा भेओ मइसुयाण ॥१॥ मिति" (छा. लक्षणभेदाहेतुफलभावतो भेदेन्द्रियविभागात् । वल्काक्षरमूकेतरभेदाढ़ेदो मतिश्रुतयोः॥ ॥ तत्र यदिन्द्रियमनोनिमित्तं शब्दार्थालोचनानुसारेण प्रवर्तते तत् श्रुतज्ञानं शेषमिन्द्रियमनोनिमित्तं ज्ञानं मतिज्ञानमिति लक्षणभेदः, यदाह - "इंदियमणोनिमित्तं जं विन्नाणं सुयाणुसारेणं । निययत्थोत्तिसमत्थं तं भावसुयं मई सेसं ॥१॥ ति" (छा. इन्द्रियमनोनिमित्तं यद्विज्ञानं श्रुतानुसारेण । निजकार्थोक्तिसमर्थं तद् भावश्रुतं मतिः शेषम् ॥ ॥ 'सुयाणुसारेणंति' शब्दार्थपर्यालोचनानुसारेण, शब्दार्थपर्यालोचनं च नाम वाच्यवाचकभावपुरस्सरीकारेण संस्पृष्टस्यार्थस्य प्रतिपत्तिः तथा मत्युपयोगपूर्वकः श्रुतोपयोगः, न हि मतिज्ञानेनासंचेतयतः श्रुतग्रन्थानुसारिविज्ञानमुपजायते इति हेतुफलभावः । तथा चतुर्द्धा व्यञ्जनावग्रहषोढार्थावगृहेहापायधारणात्मकत्वादष्टाविंशतिभेदं मतिज्ञानम् अङ्गानङ्गादिभेदं च श्रुतज्ञानमिति भेदकृतो विभागः । इन्द्रियकृतो विभागः पुनरयम्- "सोइंदिओवलद्धी होइ सुयं सेसयं तु मइनाणं । मोत्तूणं दव्वसुयं अक्खरलंभो य सेसेसु ॥१॥" (छा. श्रोत्रेन्द्रियोपलब्धिर्भवति श्रुतं शेषकं तु * * * * * * * * * * * * * * * *
प ल -मा २ - 134 * * * * * * * * * * * * * * *