Page Text
________________
મન:પર્યવજ્ઞાન अधुना मनःपर्यवज्ञानमाह - मन:पर्यशान छ.
- मणपज्जवनाणं पुण जणमणपरिचिंतितत्थपागडणं ।
__माणुसखेत्तनिबद्धं गुणपच्चइयं चरित्तवतो ॥ ८२६॥
(मनःपर्यवज्ञानं पुनर्जनमनःपरिचिन्तितार्थप्रकटनम् । मनुष्यक्षेत्रनिबद्धं गुणप्रत्ययं चारित्रवतः ॥ मनःपर्यवज्ञानं प्रागुक्तशब्दार्थ, पुनःशब्दो विशेषणार्थः वक्ष्यमाणच्छास्थस्वाम्यादिसाम्येऽपि सति अप्रमत्तयतिस्वाम्यादिभेदेन भिन्नमिदमवधिज्ञानादिति विशेषयति, जनानां मनांसि जनमनांसि तैः परिचिन्तितो योऽर्थस्तं प्रकटयतिप्रकाशयतीति जनमनःपरिचिन्तितार्थप्रकटनं मानुषक्षेत्रम्-अर्द्धतृतीयद्वीपपरिमाणं तन्निबद्धं न तद्बहिर्व्यवस्थितप्राणिमनःपरिचिन्तितार्थविषयं प्रवर्तत इतियावत् । गुणाः-आमाँषध्यादिलब्धिहेतवः क्षान्त्यादयः त एव प्रत्यया :- कारणानि यस्य तत् गुणप्रत्ययम्, चारित्रं-वक्ष्यमाणस्वरूपं तद्यस्यास्ति स चारित्रवान् तस्येदं भवति नान्यस्य, एतदुक्तं भवतिअप्रमत्तसंयतस्यामर्षोषध्यादिऋद्धिप्राप्तस्य भवतीति ॥ ८२६॥ . या:- मन:पर्यवशान नो अर्थ पूर्वमताच्यो छे. भूगमा पुन:५६ मा शानमा विशेषता हा छे. અવધિજ્ઞાન સાથે મન:પર્યવજ્ઞાન છદ્મસ્થસ્વામિવગેરેરૂપે સામ્યતા રાખે છે, તે આગળ બતાવશે. આવી સામ્યતા સેવા છતાં અપ્રમત્તસાધવગેરે ભેદથી આ જ્ઞાન અવધિજ્ઞાનથી ભિન્ન છે, વિશિષ્ટ છે. તે સૂચવવા પુન:પદ છે. આ મન:પર્યવજ્ઞાન (૧) લોકોના મનથી વિચારાયેલા અર્થનો પ્રકાશબોવ કરાવે છે. (૨) માત્ર અઢીદ્વીપમાં રહેલાં જ જીવોના મનના પરિચિત્તિતઅર્થને વિષય બનાવે છે. બાર રહેલા જીવોના મનના પરિચિત્તિતઅર્થને વિષય બનાવતું નથી. (૩) આમષષધિવગેરે લબ્ધિમાં કારણભૂત જે સાન્યાદિ ગુણો છે, તે જ ગુણોના કારણે ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી ગુણપ્રત્યય છે. તથા (૪) જેનું સ્વરૂપ આગળ બતાવશે તે ચારિત્રવાળાને જ આ જ્ઞાન હોય છે. બીજાને નહીં. તાત્પર્ય:- આમ વધ્યાદિલબ્ધિવાળા અપ્રમત્ત સંયતને જ આ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. અન્યને નહીં. પ૮૨૬ાા કેવળજ્ઞાન केवलज्ञानमाह - હવે કેવળજ્ઞાનઅંગે કહે છે.
अह सव्वदव्वपरिणामभावविन्नत्तिकारणमनंतं ।
सासयमप्पडिवाई एगविहं केवलं नाणं ॥८२७॥ (अर्थ सर्वद्रव्यपरिणामभावविज्ञप्तिकारणमनन्तम् । शाश्वतमप्रतिपाति एकविधं केवलं ज्ञानम् ॥ प्रागुपन्यस्तज्ञानपञ्चकक्रमप्रामाण्यानुसरणादथशब्दो मनःपर्यायज्ञानापेक्षया केवलज्ञानस्यानन्तर्यद्योतनार्थः। सर्वाणि यानि जीवादिलक्षणानि द्रव्याणि तेषां परिणामाः-प्रयोगविश्र(स)सोभयजन्या उत्पादादयः सर्वद्रव्यपरिणामास्तेषां भावः- सत्ता स्वलक्षणमित्यनर्थान्तरं तस्य विशेषेण ज्ञापन ज्ञप्ति:-परिच्छित्तिः तस्या विज्ञप्तेः कारणं सर्वद्रव्यपरिणामभावविज्ञप्तिकारणं, तच्च ज्ञेयानन्तत्वादनन्तं, शश्वद्भवं शाश्वतं, तच्च प्रतिपात्यपि भवति यावत्कालं भवति तावत् शश्वद्भवनादित्यत आहअप्रतिपाति, पतनशीलं प्रतिपाति न प्रतिपाति अप्रतिपाति सदावस्थितमितियावत् । न च प्रतिपातीत्येतदेवास्तु शाश्वतमित्ययुक्तं निरर्थकत्वादिति । अप्रतिपातिनोऽप्यवधिज्ञानस्य शाश्वतत्वाभावात्, तस्मादुभयमपि युक्तमेव, तथा एकविधम्-एकप्रकारं निःशेषत आवरणाभावस्यैकरूपत्वात्, केवलज्ञानं प्राङ्निरूपितशब्दार्थमिति ॥८२७॥
ગાથાર્થ:- સૂત્રકાર પૂર્વે ઉપન્યાસ કરેલા જ્ઞાનપંચકના કમને અનુસરી રહ્યા છે. તેથી મન:પર્યવજ્ઞાનની અપેક્ષાએ કેવળજ્ઞાન તરત પછી આવે છે, આમ “આનન્તર્યના ધોતનઅથે મૂળમાં “અથ' શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો છે. આ કેવળજ્ઞાન (૧) જીવાદિસ્વરૂપ જેટલા પણ દ્રવ્યો છે. તેઓના પ્રયોગ, વિસસા અને ઉભયજન્ય ઉત્પાદઆદિ જે પર્યાય-પરિણામો છે तमोना मान-सत्ता- -विद्यमान (मस्तित्व-ATA) ना विशेषथी हे शान छ, तेन १२भूत छे. (प्रयो३-७ri પ્રયત્નથી થતો પરિણામ પ્રયોગપરિણામ. વિગ્નસાપુળમાં જીવપ્રયત્ન વિના જ સહજ ઉત્પન્ન-નાશ થતાં પરિણામ વિસસાપરિણામ. ७१-४६३न गयी तो परिणाम भयपरिणाम छ.) (२)अनन्त छ म तेना (Bqणानना) ज्ञेय (विषय) अनन्त छे. ++ + + + + + + + + + + + + + + plugi-MIN२ - 129 +++++++++++++++
| SR No. | 006034 |
| Book Title | Dharm Sangrahani Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ajitshekharsuri |
| Publisher | Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust |
| Publication Year | 1996 |
| Total Pages | 392 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |