Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 110

+++++++++++++++++ouanसिलि
*
*
+
++
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
सिय तं उभयागारं विरोहभावा ण संगतमिदंपि ।
तेसिंपि मिहोभेओऽभेदो उभयं व होज्जाहि? ॥६७९॥ (स्यात् तदुभयाकारं विरोधभावान्न संगतमिदमपि । तेषामपि मिथो भेदोऽभेद उभयं वा भवेत् ॥ स्यादेतत्, तत्-विज्ञानमुभयाकारं-ग्राहकस्मं ग्राह्यस्मं च, ततो न कश्चिदिह पूर्वोक्तदोषावकाशः । अत्राह'विरोहेत्यादि' इदमपि उभयाकारत्वं न संगतम् । कुत इत्याह-विरोधभावात् । तथाहि-तत् ज्ञानमेकस्वभावं तद्यदि ग्राहकस्सं कथं ग्राह्यरूमं? ग्राह्यरूपं चेत् कथं ग्राहकरूपमिति । अन्यच्च, तयोरपि-ग्राह्याकारग्राहकाकारयोमिथ:-परस्परं भेदो वा स्यादभेदो वा उभयं वेति? पक्षत्रयम् ॥६७९॥
ગાથાર્થ:- જ્ઞાનવાદી:- આ વિજ્ઞાન ઉભયાકાર-ગ્રાહ્યરૂ૫ ગ્રાહકરૂપે ઉભયરૂપ છે. તેથી પૂર્વે કહેલા કોઈ દોષને સ્થાન નથી.
ઉત્તરપt:-આ ઉભયાકારપણું પણ બરાબર નથી કેમકે વિરોધદોષ છે. તે આ પ્રમાણે – જ્ઞાન એક સ્વભાવવાળું ઇષ્ટ છે. તેથી જો તે ગ્રાહકરૂપ હેય, તો ગ્રાહ્યરૂપ કેવી રીતે બને? અને જો ગ્રાહ્યરૂપ હોય, તો ગ્રાહકરૂપ કેવી રીતે બને? કેમકે એ તો શકય જ નથી કે એકસ્વભાવથી બને કામ ચાલે) વળી, આ ગ્રાહ્યાકાર અને ગ્રાહકાકારવચ્ચે પરસ્પર ભેદ છે? અભેદ છે? કે ઉભય( ભેદભેદ) છે? આમ ત્રણ પક્ષ સંભવે છે, ૬૭૯લા વાહા-રાહક આકારવચ્ચે ભેદાદિ ત્રણે પક્ષે દોષ तत्राद्यपक्षमधिकृत्याहતેમાં પ્રથમ વિકલ્પને આગળ કરી કહે છે
भेदे कहमेगं णणु उभयागारं? णहेगवावित्तं ।
दोण्ह विरुद्धाण जतो दिटुं इटुं च समयम्मि ॥६८०॥ (भेदे कथमेकं ननु उभयाकारम् ? नहि एकव्यापित्वम् । द्वयोर्विरुद्धयोः यतो दृष्टमिष्टं च समये ॥)
हि तस्मिन् सति कथ नन्वेकं सत् उभयाकारं भवेत् ? नैव भवेदिति भावः। कृत इत्याह-यतो यस्मान्न हि-खलु द्वयोर्विरुद्धयोरेकव्यापित्वमेकस्वभावमर्थमभिव्याप्यावस्थानमिह लोके दृष्टं नापि भवतः स्वसमये इष्टमिति ॥६८०॥
ગાથાર્થ:- જો ભેદ હોય, તો એક જ જ્ઞાન પરસ્પર ભિન્ન એવા ઉભયાકારવાળું કેવી રીતે હોઈ શકે? અર્થાત્ ન જ હોય, કારણ કે બે વિરુદ્ધધર્મો એકસ્વભાવવાળી વસ્તુને વ્યાપીને રહે એ વાત લોકોમાં જોવાઇ પણ નથી, અને તમારા સિદ્ધાન્તમાં સ્વીકારાઇ પણ નથી. ૬૮ના
अह उ अभेदो ता एगभावतो चेव णोभयागारं । • परिगप्पणम्मि एवं अतिप्पसंगो पमासिद्धो ॥६८१॥
(अथ त्वभेदस्तस्मादेकभावादेव नोभयाकारम् । परिकल्पने एवं अतिप्रसङ्गः प्रमासिद्धः ॥ अथ तयोर्णाह्याकारग्राहकाकारयोरभेद इति पक्षः । अत्राह-'ता' ततोऽन्यतराकारस्यान्यतराकाराव्यतिरिक्ततया तत्स्वस्पतापत्तेरेकभावत एव-एकस्यैवान्यतरस्याकारस्य भावतो न तत् ज्ञानमुभयाकारम् । अथोच्येत स्वभावतस्तत् अन्यतरात्मकमेव, द्वितीयं तु रूपं तत्र परिकल्पितमिति यथोक्तदोषाभाव इति । अत आह-'परिकप्पेत्यादि' परिकल्पने चैवं क्रियमाणेऽतिप्रसङ्गः प्रमासिद्धो-न्याय(ज्ञान)सिद्धः प्राप्नोति । यत् किंचित् दृष्ट्वा षष्ठस्कन्धस्याप्येवं परिकल्पनाप्रसक्तेः, तस्याः पुरुषेच्छामात्रानुरोधित्वात्, पुरुषेच्छायाश्चैवमप्यनिवारितप्रसरत्वात् ॥६८१॥
ગાથાર્થ:- હવે જો “તે ગ્રાહ્યાકાર અને ગ્રાહકાકાર આ બન્ને વચ્ચે અભેદ છે એવો વિકલ્પ સ્વીકારશો, તો એક આકાર બીજાઆકારથી અભિન્ન થશે. તેથી કાં તો ગ્રાહઆકાર ગ્રાહકાકારનું કાં તો ગ્રાહકાકાર ગ્રાહ્યઆકારનું સ્વરૂપ પામશે. કેમકે એક ભાવ(=અભેદભાવ) હોવાથી બેમાંથી એક જ આકાર રહેશે. તેથી જ્ઞાન ઉભયાકાર રહેશે નહીં, , , - જ્ઞાનવાદી:- જ્ઞાન સ્વભાવથી તો બેમાંથી (ગ્રાહ્ય-ગ્રાહક આ બેમાંથી) એક જ રૂપે છે. બીજું રૂપ તો ત્યાં માત્ર પરિકલ્પિત હેય છે. તેથી ઉપરોક્તદોષને અવકાશ નથી. . ઉત્તર૫:- આવી પરિકલ્પના કરવામાં ન્યાયસિદ્ધ અતિપ્રસંગની પ્રાપ્તિને અવકાશ છે, કેમકે આમ તો, જે કંઈ ચીજ જોઈને છઠ્ઠા સ્કન્ધતરીકે કલ્પના કરવાનો પ્રસંગ છે. કેમકે કલ્પના પુરૂષની ઈચ્છાને આધીન છે, અને પુરૂષની ઈચ્છા તો છઠ્ઠા સ્કન્ધવગેરેઅંગે પણ નિવાબાધ પ્રવની શકે છે. પ૬૮૧ *** * * * * * * * * * * * * * धर्मulga-MIA 2 - 8 * * * * * * * * + + + + + + +