________________
ચૌદ રાજલકના ઘન-પ્રતર અને શ્રેણિ
૩૫૩
લોકાકાશને ઘન બનાવવાની રીતિ
આ રીતિ લખવાથી સ્પષ્ટ સમજમાં આવે નહીં માટે તેને આકાર દશવીને તેને કે ખંડ ક્યાં જે તે કહેવાશે.
આકૃતિ નં. ૧ પ્રમાણે લેકાકાશને આકાર છે, તેમાં નીચેનું આ અક્ષરવાળું ડાબુ પાસુ છે તેને ઉપાડી જમણી બાજુના નીચેના પડખા સાથે જોડવું, એ પ્રમાણે જેડાવાથી અધલેકને વિસ્તાર ૪ રજજુ અને ઊંચાઈ ૭ રજજુ લગભગ થઈ. એ પ્રમાણે સંવર્તન કરવાથી અપેકને જે આકાર થયે તે આકૃતિ નં. ૨ પ્રમાણે જોઈ લે.
એ પ્રમાણે અલેક ઘન થયું નથી. પરંતુ સંવર્તન (સંહરણ) માત્ર થયું છે, ઘન તે ત્યારે કહેવાય કે ઊંચાઈ અને વિસ્તાર અને સમાન થાય. હવે ઊર્ધ્વ લેકને ઘન કરવા માટે જે રીતિ છે તે આ પ્રમાણે–
ઊર્ધ્વ લેકમાં ત્રસનાડીની ડાબી બાજુએ નીચે ઉપર વ તથા જ એમ બે વિભાગ છે. તેમાં વિભાગને ત્રસનાડીની જમણી બાજુના નીચેના વિભાગ સાથે અને ૪ વિભાગને ઉપરના વિભાગ સાથે જોડવાથી આકૃતિ નં. ૩ પ્રમાણે આકાર થાય છે. ત્યાર બાદ આકૃતિ નં. ૨ અને આકૃતિ નં. ૩ એ બંને ભેગા કરવાથી આકૃતિ નં. ૪ પ્રમાણે આકાર થાય છે. અને એ આકૃતિ નં. ૪ માં સાતરાજ લંબાઈ, સાતરાજ પહોળાઈ છે અને સાતરાજ ઊંચાઈ તેમ ઘનીકૃત લકને આકાર બરાબર થાય છે.
