________________
૩૧૩
પુદ્ગલ પરાવર્તનું સ્વરૂપ ૨૬ =ચાર પ્રકારના મુદ્દગલપરાવર્ત, તે પણ પ્રત્યેક વાચ= બાદર અને સુદુમ=સૂક્ષ્મ એમ હું= બે બે પ્રકારના છે તથા પુજાઢવો દરેક પુદ્ગલપરાવર્ત અનંત અનન્ત ઉત્સર્પિણ તથા અવસર્પિણ પ્રમાણવાળે છે. ૮૬.
વિરોષાર્થ—જેટલા કાળે પુત્ઢ એટલે ચતુર્દશ રજજુરૂપ કાકાશમાં રહેલા સમસ્ત (ઔદારિકાદિ) પુદ્ગલેને પરીવર્સ એટલે શરીરાદિપણે ગ્રહણ કરીને (એક જીવ) છોડે તેટલા કાળનું નામ પુત્ર વર્તે છે. આ અર્થ જોકે કેવળ દ્રવ્યપુદ્દગલપરાવર્તને અંગે જ છે તે પણ ક્ષેત્રાદિભેદવાળા અનંત કાળપ્રમાણમાં પણ પુદ્ગલપરાવર્ત” એ શબ્દ રૂઢ થયેલે છે, જેથી ક્ષેત્રાદિભેદમાં ક્ષેત્રપરાવર્ત, કાળપરાવર્ત, અને ભાવપરાવર્તને બદલે ક્ષેત્રપુદ્ગલપરાવર્ત, કાળપુદગલપરાવર્ત અને ભાવપુદ્ગલપરાવર્ત એ વ્યપદેશ થાય છે. તે સૂક્ષમ અને બાદરના ભેદથી બે બે પ્રકારના પુદ્ગલપરાવર્તાનું કિંચિસ્વરૂપ આગળની ૮૭-૮૮ મી ગાથામાં કહેવાશે. તથા ૮ પ્રકારના પુદ્ગલપરાવર્તમાંને પ્રત્યેક પુદ્ગલપરાવર્ત અનન્ત ઉત્સપિણી અને અનંત અવસર્પિણીઓ જેટલો છે. ૮૬.
વત્તર-પૂર્વગાથામાં દ્રવ્યપદુગલપરાવર્તાદિ ૪ પુદ્ગલપરાવર્ત દરેક બાદર અને સૂક્ષ્મ એમ બે બે પ્રકારે કહ્યા ત્યાં પ્રથમ દ્રવ્યપુદ્ગલપરાવર્ત બાદર અને સૂક્ષ્મ એમ ૨ પ્રકારને કેવી રીતે છે? તે આ ગાથામાં કહેવાય છે – उरलाइसत्तगेणं, एगजिओ मुयइ फुसिय सव्व अणू । जत्तिय कालि स थूलो, दव्वे सुहुमो सगन्नयरा ॥८७।
