________________
જઘન્ય રસબંધના સ્વામી
૨૩૯
નરકગતિની પ્રકૃતિઓ બાંધતા હોય તે વખતે બંધાતી એ ૧૫ પ્રકૃતિઓને જઘન્યરસ બાંધે, નારકે તથા સનસ્કુમારાદિ દેવે
જ્યારે તિર્યચપંચેન્દ્રિયગતિ વેગે પ્રકૃતિઓ બાંધતા હોય તે વખતે બંધાતી એ ૧૫ પ્રકૃતિઓને જઘન્યરસ બાંધે. ઈશાનાન્ત (ભવનપતિ, વ્યન્તર, જ્યોતિષી, સૌધર્મ, ઈશાનના) દેવે જ્યારે એકેન્દ્રિય તિર્યંચગ્ય પ્રકૃતિઓ બાંધતા હોય ત્યારે ૧૩ પ્રકૃતિએને જઘન્યરસ બાંધે, પરંતુ પંચેન્દ્રિયાતિ અને ત્રસનામને જઘન્યરસ ન બાંધે, કારણ કે ઈશાનાન્ત દે અત્યંત સંકલેશ વડે એકેન્દ્રિયગ્ય પ્રકૃતિએ બાંધે છે, અને એ ૨ પ્રકૃતિઓ એ દેવેને વિશુદ્ધિ વડે બંધાય છે, એ પ્રમાણે ૧૫ પ્રકૃતિઓના જઘન્યરસબંધમાં ગતિ આશ્રયી વિશેષતા દર્શાવી.
- સ્ત્રીવેદ અને નપુંસકવેદ અશુભ હોવાથી તેને જઘન્યરસબંધ યથાયોગ્ય વિશુદ્ધિ વડે હોય છે. જે અધિક વિશુદ્ધિ હેય તે પુરુષવેદ બંધાય માટે યથાયોગ્ય વિશુદ્ધિનું ગ્રહણ કરવું.
શેષ ૨૩ પ્રકૃતિએને જઘન્યરસબંધ મધ્યમપરિણામવાળા મિથ્યાષ્ટિએ (ચાર ગતિવાળા) બાંધે છે, સમ્યગૃષ્ટિ એ ૨૩ માંની કેવળ શુભપ્રકૃતિએ જ બાંધે છે, તેથી પરાવર્તમાન બંધ હેય નહિ, અને એ પ્રકૃતિઓને જઘન્યરસ પરાવર્તમાન મધ્યમ પરિણામ વડે બંધાય છે. ત્યાં કઈ પ્રકૃતિને પરાવર્તમાન બંધ કેટલી સ્થિતિમાં હોય છે? તે કહેવાય છે.
મનુષ્યદ્વિકની ૧૫ કડાછેડી સાગરોપમ સ્થિતિ છે તેથી ૧૫ કડાકડીથી પ્રારંભીને નરકદ્ધિકાદિક પ્રતિપક્ષ પ્રકૃતિઓના જઘન્યસ્થિતિબંધ અંતઃ કોડાકડી સાગરોપમ સુધીના સર્વે
