________________
૨૧૨
શતકનામા પંચમ કર્મગ્રન્થ-વિશેષાર્થ સહિત એક સ્થાનિક રસ, તેથી કંઈક તીવ્રઅનુભવ તે કર્મને વિસ્થાનિક રસ તેથી પણ અધિક તીવ્ર અનુભવ તે ત્રિસ્થાનિકરસ અને સંસ્કૃષ્ટ તીવ્ર અનુભવ તે ચતુઃસ્થાનિકકર્મરસ કહેવાય.
જેમ લીબડાના અથવા શેરડીને સ્વાભાવિક રસમાં બિંદુ પ્રમાણ, રતિપ્રમાણ, વાલપ્રમાણ, ૧ તેલ, ૨ તેલા, પતેલા, ૧૦ તેલા, ૨૦ તેલા, ૧ શેર ઈત્યાદિ ભિન્ન ભિન્ન પ્રમાણથી જળ ઉમેરતાં જેમ કડવાશનું તારતમ્ય (તફાવત) અનેક પ્રકારનું સંભવે છે, તેમ કર્મને એક સ્થાનિકાસ પણ અંતર્ગત અનંત પ્રકારની તરતમતાવાળે છે અને એ પ્રમાણે દ્રિસ્થાનિકાદિર પણ દરેક અંતર્ગતપણે અનંત તરતમતાવાળા છે. તેમ જ ચારે પ્રકારના રસને પરસ્પર તફાવત વિચારીએ તે એક સ્થાનિકથી ક્રિસ્થાનિક અનંતગુણતીવ્ર, દ્રિસ્થાનિકથી ત્રિસ્થાનિક અનંતગુણતીવ્ર અને વિસ્થાનિકથી ચતુઃસ્થાનિક અનંતગુણતીત્ર છે. એક સ્થાનિક આદિ ૪ પ્રકારના રસમાં ઘાતિ
અઘાતિપણું એકસ્થાનિક આદિ૪ પ્રકારના રસમાં કયે રસ સર્વઘાતિ, કર્યો રસ દેશઘાતિ, અનેક રસ અઘાતિ છે તેની સમજ આ પ્રમાણે – સર્વજ્ઞાતિપ્રકૃતિઓને, દેશદ્યાતિપ્રકૃતિઓને, અઘાતિપ્રકૃતિઓને એક સ્થાનિક રસ
દેશઘાતિ અઘાતિ દ્વિસ્થાનિક , સર્વ ઘાતિ , દેશઘાતિ
સર્વઘાતિ ત્રિસ્થાનિક , , સર્વઘાતિ ચતુઃસ્થાનિક ,
