________________
એકસ્થાનિક આદિ ૪ પ્રકારના રસનું સ્વરૂપ -ક્રિસ્થાનિ–ત્રિસ્થાનિ-ચતુઃસ્થાનિ) રસ જાણ. તેમાં પણ અસુદ્દાળઅશુભપ્રકૃતિઓને રસ લીંબડાના રસ સરખે બહુ અશુભ જાણ, તુ=અને સુહા=શુભપ્રકૃતિઓને રસ શેરડીના રસ સરખે મુદ્દો શુભ જાણો. ૬૫,
વિશેષાર્થ—અહીં એક સ્થાનિક આદિ ૪ પ્રકારના રસનું કિંચિત્ સ્વરૂપ આ પ્રમાણે – એક સ્થાનિક આદિ ૪ પ્રકારના રસનું સ્વરૂપ
લીંબડાને અથવા શેરડીને જે સ્વાભાવિક રસ તેને અહીં સ્થાનિજ રસ ગણવે. પુનઃ તે સ્વાભાવિક રસ ને ઉકાળીને અર્ધભાગ જેટલે રાખે, અર્થાત્ બે શેર રસને ઉકાળી એક શેર રાખતાં જે કડવાશ અથવા મિઠાશ ઉત્પન્ન થાય તે કડવાશ અથવા મીઠાશનું નામ દિથાનિક છે. પુનઃ તેવા સ્વાભાવિક ૩ શેર રસને ઉકાળી ૧ શેર રાખતાં જે કડવાશ અથવા મીઠાશ ઉત્પન્ન થાય તે ૧૦*ત્રિસ્થાનિત કહેવાય છે અને સ્વાભાવિક જ શેર રસને ઉકાળી એક શેર રાખતાં ઉત્પન્ન થયેલી ઉગ્ર કડવાશ અથવા મીઠાશને ચતુર્થીનિવાસ તરીકે જાણવી. એ પ્રમાણે કર્મને સ્વાભાવિક મંદ અનુભવ તે કર્મને
* ૧૦૪. કેટલાક અભ્યાસકો ૧ શેરનો ૧ શેર, શો શેર, છે શેર અને શેર રસ (ઉકાળતાં બાકી રહે તે એકસ્થાનિક, દ્વિસ્થાનિક ઇત્યાદિ ગણે છે, પરંતુ એ ગણત્રીમાં ત્રિસ્થાનિકરસને સ્થાને ભૂલ આવે છે, કારણ કે ૧ શેરને ઉકાળી ને શેર નહિ પરંતુ ૦૧ શેર અને ૬ પૈસાભાર રાખીએ તે જ ત્રિસ્થાનિક રસ ગણાય કારણ કે ૧ શેરના ૩ ભાગ કરી ૧ ભાગ જેટલે રસ રાખવો તે જ ત્રિસ્થાનિક રસ થાય છે.
