________________
२००
શતકના મા પંચમ કર્મગ્ર-વિશેષાર્થ સહિત
અવસરે તેટલું ઉગ્રફળ ન આપતાં મંદફળ આપે એમ પણ બની શકે છે, અને મંદફળ આપવા નિયત થયેલું કર્મ ફળ આપવાના અવસરે અતિ ઉગ્રફળ આપે એમ પણ બની શકે છે, અને તેમ થવાનું કારણ બંધથી ઉદય સુધીના અંતરાલ, (વચ્ચેના) કાળમાં જીવના વારંવાર બદલાતા અધ્યવસાયેપરિણામે એ જ હેતુભૂત છે.
ઉપર કહેલ કર્મના રસની તીવ્રતા અને મંદતા એ કર્મને રસપર્યાય છે, તેથી કર્મના રસની સર્વોત્કૃષ્ટ તીવ્રતાના અથવા સર્વથા મંદતાના સૂક્ષ્મ અંશ કપીએ તે સર્વજીવરાશિથી અનંતગુણ થાય છે, એટલું જ નહિ પરંતુ સર્વજઘન્યરસવાળા કર્મના એક જ અણુમાં જીવને અનુભવ આપવાની જે મંદમાં મંદ તાકાત (અતિ જઘન્ય સામર્થ્ય) રહેલી છે તે તાકાતના સૂક્ષ્મ અંશે છૂટા પડતા નથી તે પણ બુદ્ધિથી છૂટા છૂટા ગણવા જઈએ તે સર્વજીવરાશિથી અનંતગુણ થાય છે, એ સૂક્ષ્મ અંશનું નામ રસાળું, છે અથવા રાચ્છરાવિમા ગુબાજુ અથવા મારવાનું કહેવાય છે.
એ પ્રમાણે સર્વજઘન્યરસવાળા કર્મસ્કંધના એક જ પ્રદેશમાંઅણુમાં સર્વજીવથી અનંતગુણ રસાવિભાગ-રસાંશ રહેલા છે.
કર્મની રસવણુઓ ઉપર કહ્યા પ્રમાણે ઓછામાં ઓછી સંખ્યાવાળા તેપણ સર્વ જીવથી અનંતગુણ રસાશવાળા અનંત કર્મપ્રદેશે (જે એક સરખી સંખ્યાવાળા રસાશયુક્ત છે તે અનંતકર્મપ્રદેશ) ને સમુદાય તે પહેલી વાળા કહેવાય, તેથી એકરસાંશ અધિક
