________________
સંસ્થોન વિચય ફક્ત આકૃત્તિના ચિંતન પુરતું નથી, તે વૈરાગ્ય લાવવાને મજબૂત કરવા અનેક રીતે ચિંતન થઈ શકે છે.
ધર્મ સ્થાનના બે ભેદ છે.
એક સાલંબન અને બીજું નિરાલંબન પિંડસ્થ-પદસ્થ અને રૂપસ્થ સાલંબન શાન છે, જ્યારે રૂપાતીત એ આજ્ઞાવિયાદિ ચાર રૂપે નિરાલંબન સ્થાન છે. શ્રી જીનપડિયા અને શ્રી જીનવાણી શ્રવણ વડે આર્ત સ્થાન દૂર થાય અને જે ધર્મધ્યાન આવે તે સાલંબન. જીવનમાં અનેક વાર અનેક ભવ સુધી સાલંબન થાન આવ્યા પછી, એકજ વાર પ્રાયઃ નિરાલંબ ધ્યાન આવે છે.
શુક્લ શાન વિના ચાલવાનું નથી, પણ શુક્લ ધાન માટે વધુ નિરાલંબન શાનની જરૂર છે એ નિરાલંબન શાન સાલંબનના ખૂબ અભ્યાસવિના આવે નહિં. છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકમાં વર્તતો આત્મા તેને બે પ્રકારના યોગ હોય શુભયોગ અને અશુભયોગ ઉભયકાલ પ્રતિક્રમણાદિનચર્યા કરવા પછી જો ઉપયોગની શૂન્થતા હોય તો છકે હોવા છતાં તેને અશુભયોગ છે. જ્યારે ઉપયોગની બરાબર જાગૃતિ હોય તો તેને શુભયોગ. આવો શુભયોગી અણારંભક છે અને અશુભયોગી આરંભક છે. જ્યારે જીવ અશુભયોગમાં વર્તતો હોય ત્યારેજ આયુષ્ય બંધાય છે અને તે વૈમાનિક નિકાયમાં કોઈ સ્થાનનું બાંધે. છઠ્ઠા પ્રમત્ત સંયત ગુણસ્થાનવાળાને નિરલંબન થાન ટકી શક્યું નથી. એવું શ્રી જીન ભાસ્કર અર્થાત્ સામાન્ય કેવળીયો માં સૂર્ય સમાન જીનેશ્વર દેવે કહ્યું છે. નિરાલંબન શાન સાતમા થી છેક બારમા સુધી હોય છે. ૭માં અને ૭ માંથી આગળ ના ગુણસ્થાનકોનું નિરાલંબન ધ્યાન જો કોઈકવાર એકજ ક્ષણ પુરતું આવી જાય અને આવશ્યક ક્રિયા છોડી પદ્માસન લગાવી બેસી જાય તો તે ભાઈ ઉભયભ્રષ્ટ થઈ જાય. ન થાન ટકે અને વ્યામોહથી ક્રિયાતો છોડી જ દિધી છે. પણ તે વખતે જો તે ભાઈ એમ વિચારે કે આ નિરાલંબન
૮૨
