________________
શક્યતા બેઠી છે તેમ જગતના સર્વપુદ્ગલો દ્રવ્યોમાં ઉપાદન કારણ બેઠું જ છે. નિમિત્ત મળતાંજ તે પ્રાપ્ત કરી શકે છે. તેમ જીવવિભાવદશામાં કર્મ પુદ્ગલને ગ્રહણ કરે છે. એટલે ઘાતી કર્મોમાં ઘાતક પણું આવ્યું. જીવનો પોતાનો સ્વભાવ કર્મ બાંધવાનો નથી છતાંય અનાદિથી આ ધંધા ચાલે છે આ વાત જ્યારે સમજશે મજબૂત પણ ત્યારે આર્ત ધ્યાનથી જીવ બચી જશે. આ રીતનું ચિંતન અને સંયમની ભક્તિથી વહોરાવનાર, નવું ઉપકરણ વહોરાવે તે જોઈને, સંયમી સાધુમુનિરાજને જો થોડું પણ આકર્ષણ રાગ થાયતો સાંપરાયિક બંધ થયોસ. સંસ્થાન વિચય એટલે ૧૪ રાજલોકની આકૃતિનું ચિંતનમનન, પંચાસ્તિકાય દ્રવ્યોથી લોક ભિન્ન વસ્તુ નથી. પંચાસ્તિકાયમય જ છે. તેનું ચિંતન અનેક રીતે કરી શકાય. મૃત્યુ સમયે દુઃખ શોક થાય છે અને જન્મ વખતે આનંદ હર્ષ થાય છે. પણ વિચારવું જોઈએ કે જન્મને મૃત્યુ કોના હે ચેતન તું તો અવિનાશી અજન્મા - શાશ્વતો છે. તો પછી કોના જન્મ મૃત્યુમાં, ઉત્પત્તિમાં હર્ષને શોક કરે છે જે તારા નથી એવા પુગલને કારણે આત્માની શક્તિ આનંદ સમતા ખોઈ રડ્યો છે જરા વિચાર. જીવદ્રવજ સર્વ દ્રવ્યોનો ભોગવટો કરનાર છે, એટલે જીવદ્રવ્ય કારણ દ્રવ્ય અને બીજા અકારણ દ્રવ્યો છે. જીવમાં પુદ્ગલના કારણે ગતિપરિણામ સ્થિતિ પરિણામ પેદા થયા પછી, ધર્માસ્તિકાયાદિ નિમિત્ત તરીકેનું કામ કરે છે. એક એક આત્મ પ્રદેશ ઉપર અનંતાનંત કર્મ સ્કંધોના પરમાણુંઓ રહેલા છે. સોનામાં સોના કરતાં અસંખ્યગુણું કથીર ભળેલું છે. સુખને દુઃખ પરવસ્તુ છે, દુઃખમાં હજુ સમભાવ કેળવી શકાય છે, પરંતુ ખૂબ સુખોમાં સમભાવ કેળવવો અતિ મુશ્કેલ છે. દુઃખમાં સમભાવ કેળવી મોક્ષમાં જેટલા ગયા છે. તેટલા સુખમાં કેળવીને બિલકુલ ગયા નથી.
૮૧
