________________
પ્રશ્ન :
જવાબ :
ગુણસ્થાનક તો દેશવિરતિ છે, એટલે અંશે આચાર તરફ ખેંચે પણ જેટલે અંશે અવિરતિ છે તેટલે અંશે આર્ટરૌદ્ર આવે પણ તીવ્રતા ન આવે, માટે જ સમ્યગ્ દ્રષ્ટિ જીવ અન્તઃ કોડાકોડીથી વધુ બંધ ન કરે, અને નિર્ધ્વસ પરિણામ આવે ત્યારે ચોથું ગુણસ્થાનક ટકે નહીં. નિયાણું અવશ્ય મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનક જ છે.
તો પછી એવંતિ સુકુમાળે નિયાણું કર્યું કહેવાય ?
ન કહેવાય- કારણ કે તેના વિચારમાં તો મોક્ષમાર્ગ જ સાચો છે. પરંતુ નલિની ગુલ્મવિમાન ના ખેંચાણ ને કારણે તેની ઈચ્છા છે અહીં આર્ત ધ્યાનછે. જ્યાં આર્ત છે ત્યાં રૌદ્ર આવે જ એવો નિયમ નથી. પરંતુ ઈષ્ટને મેળવવા ઉગ્રતા આવે તો જ રૌદ્ર ધ્યાન આવે. રૌદ્રના પાયામાં આર્ત હોય જ. રૌદ્ર ધ્યાન સીધેસીધું ન આવે આવ્યા પછી લાંબો સમય ટકે નહીં. નિયાણું કરનાર વ્યક્તિને ફળની સત્વરે જ ઈચ્છા થાયછે પરંતુ તેને મળતું નથી.
ચોથા ગુણસ્થાનકે આર્ટરૌદ્ર હેય રુપે છતાં પાંચમા ની અપેક્ષાએ ચોથામાં આરંભ સમારંભાદિ હોવાથી તીવ્રતા છે. પાંચમામાં મંદતા છે. આર્તધ્યાનનાં ચાર પ્રકાર છે.૧ અનિષ્ટવસ્તુ સંયોગ ૨) ઈષ્ટ વસ્તુ-વિયોગ ૩) રોગાર્ત (રોગોની પીડાનું) અને ૪ થું નિદાન. ધર્મના બદલામાં સંસારની વસ્તુમાંગવી ઈચ્છવી, ધર્મના બદલા વિનાની ઈચ્છા હોય ત્યાં નિયાણું (નિદાન) નથી.
અનિષ્ટ સંયોગના કારણે ચિત્તમાં આકુળતા થાય છે. મોહના ઉદયની આધીનતાના કારણે પણ આકુળતા છે. ઈષ્ટ વિયોગથી પણ આકુળતા, રોગાર્ટનો પ્રથમ પ્રકારના આર્તમાં સમાવેશ કર્યો છે. અને નિદાનાર્તનો બીજામાં સમાવેશ થતો હોવા છતાંય તેમાં આર્તની (પીડાની) તીવ્રતા હોવાના કારણે અલગ જુદો ભેદ ગણ્યો છે.
૫૪
