________________
કોઈજ આલંબન વિના સહજરીતે પિતકર્માશી જીવની અપેક્ષાએ ભવિતવ્યતાના યોગે સમ્યગ દર્શન પામે તે નિસર્ગકારણ. અધિગમ એટલે - નિમિત્ત. શ્રી જીનપડિમાં શ્રીજીન પ્રવચનશ્રવણાદિ કોઈપણ શુભનિમિત્તના ઉપાસનાદિના આલંબનથી સમ્યગ દર્શન પામે તેને અધિગમનિમિત્ત કારણ કહેવાય. અને તે શુભનિમિત્ત આત્માને સમ્યગ દર્શન પમાડવામાં પૂર્ણ સહાયક બનેજ, નહીં કે તે નિમિત્તની ફક્ત હાજરીજ હોય. હેય પદાર્થોમાં હેયબુદ્ધિ ઉપાદેયમાં ઉપાદેય બુદ્ધિ અને શેયમાં શેય બુદ્ધિ એટલેજ સમ્યમ્ દર્શન.
ધ્યાનનાં ચાર પ્રકાર
ધ્યાન એટલે ચંચળ એવા ચિત્તની કોઈ એક વિષયમાં સ્થિરતા હોવી તે. ઉત્તમ કોટીના સંઘયણ બળ અને શ્રેષ્ઠ મનોબળના કારણે ધ્યાનપણ પ્રબળ ને શ્રેષ્ઠ હોય છે. અને મધ્યમ કે જ જઘન્ય સંઘયણ (શરીરબળ) મનોબળવાળાને મધ્યમ કે જઘન્ય કોટીનું પણ ધ્યાન હોય છે જ. વર્તમાન કાળમાં ભરત ક્ષેત્રમાં છદ્મસ્થને છેલ્લે સેવાર્ત સંઘયણ હોવાથી, ધ્યાન પણ અતિ સમાન્ય કોટીનું હોય છે. પૂર્વના જેવા પ્રબળ મહાધ્યાનો નથી.
૧. આર્તધ્યાન- આત્માના જ્ઞાનદર્શન ઉપયોગનું પૌગલિક ભાવો
(પદાર્થો) સાથે જોડાણ તેનું નામ આર્તધ્યાન. આંતરીક પીડાયુક્ત ધ્યાન. રૌદ્રધ્યાન - સતત આર્તધ્યાનના કારણે હિંસા વગેરે પાપ સ્થાનકોમાં
આત્માના ઉપયોગનું પ્રબળ જોડાણ તે રૌદ્ર ધ્યાન ૩. ધર્મધ્યાન - વિવિધ શુભ આલંબન વાળી ધર્મપ્રવૃતિ દ્વારા- આત્મા
સાથેનું ઉપયોગનું જોડાણ તે ધર્મધ્યાન.
૩૮
