________________
પ૮
આનંદઘન પદ - ૬૦
મમતા અને સમતા વચ્ચે અનાદિકાળથી વિસંવાદ જાગેલો છે તેને સમાવવા યોગીરાજ ઉદ્યમ કરી રહ્યા છે. તેમાં સફળતા મળતા સમતાને નિશ્ચિત જણાયું કે મારા સ્વામી પ્રગતિ કરી રહ્યા છે, તેથી તે તેમની પ્રગતિમાં સહાયક થઈ મદદ કરી રહી છે.
સમતા પોતે પરમ નરમ મતિવાળી છે જે યોગીરાજે આગળના પદોમાં તે રીતે ઓળખાવી છે. તે સ્વભાવે અબળા છે, તે બળવાન પુરુષના સાનિધ્યને ઈચ્છે છે અને આવા પતિનો તેને સમાગમ થયો તેથી તે ઉમળકાભેર આનંદના - ઉલ્લાસના વચનો ઉચ્ચારે છે:
સમતા, કરૂણા વગેરે ઈશ્વરીય તત્ત્વના અંશ છે તેની સહાયથી ચેતન પોતાની પ્રભુતા પ્રગટાવી શકે છે.
ખંજન દાન દગ ન લગાવું, ચાહ ન ચિતવન અંજના સજન ઘટ અંતર પરમાતમ, સકલ દુરિત ભય ભંજન...૨.
સકળ દુરિતનો નાશ કરનાર અને ભયનું ભજન કરનાર પરમ કૃપાળુ પરમાત્મા મારા ઘટમાં સ્વજનની જેમ પ્રગટ્યા છે. હવે મારો દેહ એ માટીની કાયા નથી રહ્યો પણ મંદિર બન્યું છેહવે મારે ખંજન પક્ષીની જેમ દૂર દૂર દષ્ટિ માંડવાની જરૂર નથી અને પ્રભુને મેળવવા ચિંતન-મનનના અંજનને પણ આંજવાની જરૂર નથી. અત્યાર સુધી પ્રભુ મંદિરમાંથી મળશે, શાસ્ત્રોમાંથી મળશે, તીર્થોમાંથી મળશે એમ માની એ બધા સ્થાનોમાં હું બહુ ફર્યો. જુદા જુદા અનેક નિમિત્તોને મેં પકડ્યા પણ મને એ ખ્યાલ ન આવ્યો કે મારા પ્રભુ મારી ભીતર જ છે. તેને મેળવવા માટે બહાર ક્યાંય જવાની જરૂર નથી. તું તારામાં ડૂબે તો કર્મના કોચલા નીકળી જાય અને અંદર રહેલ પ્રભુ બહાર આવે.
ઉપાદાનને તૈયાર કરવા નિમિત્ત કારણની જરૂર પડે છે પરંતુ તે માટે દષ્ટિનો વળાંક પોતાના ઘર તરફ હોવો જરૂરી છે. આનંદઘનજીનો આત્મા. પૂર્વના ભવોની તેમજ આ ભાવની સાધના દ્વારા એટલો જાગી ગયો છે કે તેમનામાં હવે પ્રભુ પ્રગટી ચૂક્યા છે. પોતે અપ્રમત્ત ગુણઠાણા સુધી પહોંચી આત્મા આત્મામાં સમાઈ જતાં દેશ અને કાળનું દ્રવ્ય ભાવમાં વિલિનીકરણ થાય છે.
