________________
આનંદઘન પદ
-
પ્યારે આય મિલો, કહાં કે તે જાત
મેરો વિરહ વ્યથા, અકુલાત ગાત.... પ્યારે..૧
-
૫૮
પૂર્ણ જ્ઞાનને પામવા માટે સમતા-સામાયિકમાં તલ્લીન બનેલ હોય તેવા પતિને તેવા ચેતનને સમતા-શુદ્ધ ચેતના ઝંખી રહી છે. આવા પતિનો તેને વિયોગ પડ્યો છે જેની ચિંતા તેને રાત’દિ સતાવી રહી છે. આ મનની જાત ક્યાં અને મારા સ્વામીની જાત કયાં ? બંને વચ્ચે આભ-ગાભ જેટલું અંતર
છે.
મારા સ્વામી કુલીન કુળના છે, તેમનું ગોત્ર ઉચ્ચ એવુ અગુરુ લઘુ છે, એમની જાતિ અમરત્વ છે જ્યારે તેમને વળગેલ આ મન એતો હલકા કુળનુ બિભત્સ અને રૌદ્ર સ્વભાવવાળુ છે. મારા સ્વામી સાથે મારો વિયોગ કરાવનાર
આ અકુલીન એવુ મન છે જેના હું ફોગટ ગાણા ગાઈ રહી છું તે મારા સ્વામી અને મન વચ્ચે આટલો ફેર છે. સ્વામી સાત્વિક પ્રકૃતિવાળા છે જ્યારે મન એ તામસી સ્વભાવવાળુ છે. સમતા પોતાના સ્વામીને ઉદ્દેશીને રહે છે કે હે નાથ ! આપ આવીને મળો ! વિકલ્પોની ઝડીઓ વરસાવી આપને અસ્તવ્યસ્ત કરનાર આંતર મનની જાત કયાં ? અને આપ કયાં ? આપને એની સાથે રહેવું મને ઉચિત જણાતું નથી. આ અકુલાત - અકુલીન મનની સાથે રહેવાથી ગાત = આપનો મારે વિયોગ થયો છે, મારી વિરહ વ્યથા પણ વધી રહી છે માટે આપ ત્યાંથી પાછા ફરો અને આપના ઘરમાં આવીને રહો.
એક પૈસાભર ન ભાવે નાજ, ન ભૂષણ નહીં પર સમાજ....૨.
હે નાથ ! આપના વિરહમાં મને એક પૈસાભર જેટલુ અનાજ પણ ભાવતું નથી. તેમજ શરીર પર આભુષણ કે વસ્ત્ર ધારણ કરવા પણ ગમતા નથી. આનંદઘનજી મહારાજની અંદરની સ્થિતિ એ હતી કે તેઓ પોતે શું ખાય છે ? શું પીએ છે ? શું વસ્ત્રો પહેરે છે ? એનો ખ્યાલ શુદ્ધા એમને રહેતો નહોતો એતો બસ ચિદાનંદની મસ્તીમાં મસ્ત બનીને અવધૂત યોગી બનીને જંગલોમાં - ગુફાઓમાં રહેતા હતા. પોતાની આ દશા જોઈને સમાજ તેમને હાસી, મજાકની નજરે જુએ છે. એવા દૃશ્યો તેમને નિદ્રા દરમ્યાન દેખાતા
નિશ્ચયથી ષ્ટિની શુધ્ધિથી ધર્મ છે. ભેદજ્ઞાનથી ધર્મવૃધ્ધિ છે.
