________________
૪૬
આનંદઘન પદ - પ૭
આ સંસારમાં ભટકતો આત્મા ઉપર કહ્યું તેમ કર્મરૂપી પથરાઓના ભારનેજ ઉપાડી રહ્યો છે તે કર્મોમાં પુણ્ય કર્મનો ઉદય થાય તો જીવને ક્યારેક ઈન્દ્રપદ, ચક્રવર્તીપદ, રાજવીપદ, અમાત્યપદ, શ્રેષ્ઠીપદ મળે છે તો કયારેક શ્રીદેવી, ભાગ્યલક્ષ્મી, કમલાદેવી રૂપ દેવી સંપદાઓ પણ મળે છે પણ તે તો ખસ = ખસી જવાના સ્વભાવવાળી છે. જો આ મળેલી ચીજોનો ઉપયોગ આત્માના હિતકાજે થાય તો સાર્થક છે, નહિતો જીવે આ બધુ પામીને પથરાનો ભાજ વહન કર્યો છે એમ ગણાય.
આ બધી પદવીઓ અને દેવી સંપત્તિઓને પામીને તું તેની તુલના ક્ષપકશ્રેણી પ્રાપ્ત કરવા ગજણીએ ચઢવા તુલ્ય અપ્રમત્ત ગુણ સ્થાનક સાથે કરી રહ્યો છે તે તારો કેવો મોહભાવ છે? અર્થાત્ સપકશ્રેણી પર આરોહણ કરવા જીવ અપ્રમત્ત ગુણસ્થાનકના ઉપર ઉપરના અધ્યવસાય સ્થાનોને પામે અને જે આનંદ અનુભવે તેવો આનંદ તુ વિનાશી સંસારની પદવીઓ અને દેવી સંપત્તિઓને પામીને કરી રહ્યો છે તે તારી કેવી અજ્ઞાન દશા છે ? અરે જીવ ! આવા અજ્ઞાનભાવ પ્રયુક્ત વિચારોની તુલના તું ક્યા કારણે કરી રહ્યો છે તે સમજાતું નથી. આ બધા તારા મનના ઝોલા અર્થાત્ તરંગ છે. આવા પ્રકારના મનસ્વી ઝોલા આવ્યા કરવાના તે કયારે મટશે ? આનંદઘનના નાથા આત્માને પોતાને કેવલી સંપદાનો ભેટો થશે ત્યારે એ ઝોલા શાંત થશે. સાધના કરતાં કરતાં શુદ્ધિ વધે છે ત્યારે સાધકને જાણે દેહ જ રહ્યો નથી અને આત્મપ્રદેશો અમુક સમય લાગી છુટા પડી જ્ઞાન પ્રકાશથી ઝળહળતા હોય તેવો અનુભવ થાય છે તેમજ આજ્ઞાચકથી માંડીને બ્રહ્માંધ - સહસ્ત્રાર સુધીનો ભાગ પણ કેવલજ્ઞાનના અંશ રૂપે પ્રકાશના પંજથી ભરાઈ રહ્યો હોય તેવો અનુભવ થાય છે. યોગીરાજે આવા અનુભવને સિંધના ચેલાની ઉપમા આપી પોતાને થયેલા અનુભવનો પ્રકાશ આ પદમાં પાડ્યો છે.
જેમ જુદાજુદા સ્થાનેથી નીકળેલી નદીઓ દરિયાના મુખ્ય દ્વાર આગળ ઠલવાય છે અને સાગરમાં ભળી જાય છે તેમ સાધક આવા આવા અનેક પ્રકારના આત્માનુભવ પામવા દ્વારા આખરે કેવલજ્ઞાનરૂપ મહાસાગરમાં ભળી જાય છે.
વલણ આત્મા યા મોક્ષ તરફનું હોય, ત્યારે પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાય.