________________
આનંદઘન પદ - પ૭
૪૫
વિચારતા એમ લાગે છે કે એક રાગ હોય તો એના ઉપર મન કેન્દ્રિત થાય. પણ જ્યાં છે રાગ થયા તેથી અંદર-અંદર ખેંચતાણ ચાલે તે એટલે સુધી કે તે ખેંચતા તૂટી જાય. આવો ખટરાગ અત્યારે અહીં છે એમ યોગીરાજ કહે છે. મૈત-અદ્વૈતની ચર્ચા કરતા તે ખેંચાતોજ રહે છે, તેને સત્ય શોધનની કાંઈજ પડી નથી, પોતાના આત્માનું શું થશે તેની પણ તેને પરવા નથી.
આવા સંયોગોમાં શું બોલીએ ? કોની વાત કરીએ ? બોલવાની ઈચ્છા થતી નથી અને બોલવાથી કાંઈ લાભ જણાતો નથી.
પાહાણ કો ભાર કહી ઉઠાવત, એક તારેક ચોલા... વાગવાદનો નાદ = છંદ આત્મહિત કાજે પુષ્ટિ આપતો હોય તો તે ઉપયોગી ગણાય. પણ મદની પુષ્ટિ થતી હોય તો આ તારી કાયા એ તંતુઓ વિનાની પ્રકૃતિએ રચેલા પુદ્ગલ પરમાણુઓથી ઘડાયેલી પુન્ય - પાપ મિશ્રિત છે, તેને હિન્દીમાં ચોલા - ખોલા - ખોળિયું કહે છે તે આ કાયા જેમાં કોઈ આત્મહિત નથી એવા નકામા વાદ-વિવાદ રૂપ પથરાઓનો ભાર ક્યાં સુધી ઉપાડ્યા કરશે ? તેની ચિંતા તારા આત્મા પર દયા આણી તેં ક્યારે પણ કરી છે ખરી ? જે એ ચિંતા તને નહિ થતી હોય તો, તું નકી સમજજે છે તેં વાણીના વિલાસ ૩૫ વાદ કરવા દ્વારા કર્મરૂપી પથરાઓના ભારને પાડ્યો છે. અધ્યાત્મ દષ્ટિમાં પુણ્યનો બંધ કે પાપનો બંધ બંને આત્મસ્વરૂપને ઢાંકનાર હોવાથી તે આત્મા ઉપર લાગેલા પથરાઓ સમાન જ છે.
જયાં સુધી શુદ્ધાત્મા અને તેનુ યથાર્થ સ્વરૂપ બુદ્ધિથી સ્પષ્ટ સમજાતુ નથી અને શ્રદ્ધામાં પ્રત્યેક પળે વણાતું નથી ત્યાં સુધી જીવની દષ્ટિ આજ્ઞાન પ્રયુક્ત મિથ્યાત્વવાળી હોવાથી એ જે કાંઈ પણ કરે છે, બોલે છે તે બધો બકવાસ જ હોવાથી આત્મા ઉપર કર્મબંધ કરાવવા દ્વારા આત્માને ભારે કરનાર હોવાથી આત્મા માટે પથરાના ભારને ઉપાડવા સમાન જ છે. તેનાથી માનવભવ જેવો અમુલ્ય ભવ નિષ્ફળ જાય છે.
ષપદ કે જોગ સિરિ ખસ, કયોં કર ગજ પદ તોલા? આનંદઘન પ્રભુ આય મિલો તબ, મિટ જાય મનકા કોલા...૪.
યોગથી ઉપયોગ શુદ્ધિ તે વ્યવહાર, ઉપયોગથી, ઉપયોગ શુદ્ધિ તે નિશ્વય.