________________
આનંદઘન પદ - પ૭
વાગવાદ ખટનાદ સહુમેં - કિર્તીકે કિસકે બોલા - પાકાણકો ભાર કહી ઉઠાવત - એક તારેકા ચોલા. ૩.
જે લોકો સંસારની બાજી છાંડીને તેનાથી પર થયા તે અનંતુ મોક્ષ સુખ પામ્યા. એ વાત કહ્યા પછી હવે સંસારની બાજી માંડીને જે બાજીગર બન્યા છે, તેના કેવા હાલ થાય છે, તે બતાવે છે. સંસારમાં તો સર્વત્ર વાણીનો વિલાસજ છે. જેના મનમાં જે આવે તે થાપે છે અને ઉત્થાપે છે. પોતાના મતના પ્રચાર માટે અનેક તર્કની જાળો, ખોટી ચર્ચાઓ કરી ખટરાગજ વધારે છે. સત્યના ઝંડા નીચે અત્યંત આકરો દુરાગ્રહ અને પોતાને સાચા મનાવવાના તનતોડ પ્રયત્ન સિવાય કાંઈ દેખાતું નથી. જયાં આવું જ છે ત્યાં કોના માટે શું બોલીએ ? કોને કહીએ ?
વાગવાદ = વાણીનો વિલાસ એ ખટ = ખટપટો ઉભી કરી સ્વચ્છંદતાને પોષે છે તેનાથી ખટનાદ એટલે ખોટો કે ખારો નાદ - વિવાદ, પોતાના મતનો આગ્રહ, વિખવાદ વગેરે ઉભા થાય છે તેથી ઘર્મ ખંડિત થાય છે. પ્રભ વીર તો ૧શા વર્ષ સુધી પુર્ણજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ અર્થે એકલા જ વિચર્યા - મૌન જ રહ્મા તો પછી આ વાગવાદ અને ખટલાદનો ઉપદેશ આપ્યો કોણે ? અને એ ઉપદેશ સંભળાવ્યો કોને ? બોલનાર અને સાંભળનાર કોણ ?
પ્રભુની પર્ષદામાં વાદીઓ હતા, શ્રુતકેવળી હતા પણ તેઓ ગંભીરતાદિ યુકત જ્ઞાન ગુણને ધારણ કરનાર હતા. તેઓ કદી પણ પોતાના જ્ઞાનથી છલકાયા તેવા ન હતા.
ખટરાગનો અર્થ આવો કરી શકાય. સંગીત પ્રમાણે મૂળ રાગ છ છે. ભૈરવ, માલકોશ, હિંડોળ, શ્રીરાગ, કેદાર અને મલ્હાર એના પરસ્પર મેળાપથી હજારો રાગ થઈ શકે. આ છ રાગનો મેળાપ સુંદર થવો જોઈએ છતાં ખટ્રાગએ ગુજરાતી ભાષામાં કલેશ, અણબનાવ, કડાકૂટ અર્થમાં વપરાય છે. ખટરાગનો આવો અર્થ કેમ થયો હશે ? એ ખટરાગ કહેવાયો કારણકે મૂળમાં ખોટો-ખાટો રાગ જ છેડાયો છે. એ ષડરાગનો સંવાદ નથી - સંલાપ નથી પણ સ્વરાગ - સ્વમત - સ્વનાદનો વિવાદ-વિલાપ છે.
દરેક વાતમાં આત્માનો પક્ષપાતી તે આત્મજ્ઞાની.
