________________
આનંદઘન પદ - ૫૬
૩૭
-
-
વિશ્વમાં સૂર્યના ઉદય અને અસ્ત નિયમિત દેખાય છે, જગતના જીવોમાં જન્મ અને મરણ જેમ દેખાય છે, તેમ આત્મ પ્રદેશો પર કર્મ પરમાણુઓનું આવૃત-અનાવૃત થવા રૂપ સૂમ કિયા પ્રતિ સમય થઈ રહી છે. આત્માને સમતાના ઘરમાં લાવનાર સમતાનો ભાઈ વિવેક છે. તે વિવેકને પામીને ચેતન જો પોતાની જ્ઞાન દષ્ટિને સૂક્ષ્મ કરે અને પોતાના તરફ વાળે તો તે ઉન્માર્ગમાંથી સન્માર્ગ તરફ આવે અને અંતે સ્વરૂપડિયાને તીવ્ર બનાવી દુઃખનો અંત કરે.
ચેતન આજ સુધી વિવેકી બનીને આવ્યો નથી અને પોતાની વિવેકદૃષ્ટિને સૂક્ષ્મ બનાવી નથી, તેને કારણે પરઘરમાં ભમતા તેના કેવા હાલ થયા છે તેનું વર્ણન હવે ગાથા ૩માં કરે છે.
પર ઘર ભમતાં સ્વાદ કિશો લહે, તન ધન ચૌવન હાણ, દિન દિન દીસે અપયશ વાતો, નિજ જન ન માને કાંણ. બાલુડી..૩
ચેતનાની સખી સુમતિ વિચારી રહી છે કે મારા સ્વામી પરભાવમાં રમણ કરે છે, પૂલ એવા ઈન્દ્રિયસુખોમાં મોજ માણે છે પણ તેમાં શું સ્વાદ માણવાનો ? એમાં આનંદ શું? મોટાઈ શી?
ખરી રીતે જોતાં તો એમાં એના શરીરની, પૈસાની, યુવાનીની હાનિ થાય છે. પરભાવમાં રમણતાં કરવાથી તેમનો અપયશ દિવસે દિવસે વધતો જાય - છે. રખડેલને કોઈ ઘરે બોલાવે નહિ. જયાં જાય ત્યાં હડ-હડ કરે તેથી હડધૂત થવાને કારણે તેનું જીવન અકારુ બની જાય છે.
છેવટે એવી દશા થાય છે કે પોતાના ઘરના માણસો પણ એની આજ્ઞામાં રહેતા નથી. પરઘરમાં જવાથી ચેતને પોતાના આનંદ ગુણને ગુમાવ્યો અને સુખ દુઃખાદિમાં રાચતો થયો. દેહ અને ઈન્દ્રિયોના ક્ષણિક સુખ માટે તેણે તન, મન, ધન, યૌવન વગેરેનું લીલામ કર્યું. જે માનવ દેહ દ્વારા પરમાત્મ ભકિત, સાધુ સંતોની સેવા, સત્સંગ, દ્વારા આત્મકમાણી કરવાની હતી તેને બદલે પાર વિનાની નુકસાનીનો વેપાર કરી ચેતને આ મનુષ્ય દેહ પામી શું મેળવ્યું ? આ ભવમાં અપમાન, અપયશ અને ભવાંતરે દુર્ગતિ અને અનંત સંસારનું પરિભ્રમણ ઊભુ કર્યું.
અંતરાલ આનંદ અંતમ આનંદથી ક્ષુલ્લક છે.
