________________
આનંદઘન પદ - ૫૩
૨૨
ત્યારે તે ગુણો પોતાનામાં આવે તે હેતુથી તેઓ તેમની ભક્તિ પણ કરતા હોય છે. તેઓનુ સાધ્ય (લક્ષ્ય) ગુણ પ્રાપ્તિનું હોય છે અને તેમની ભીતરમાં આ ભાવના રમતી હોય છે કે હું આવા ગુણવાળો કયારે બનું ? તે આદર્શને લક્ષ્યમાં રાખી વ્યવહારથી તેઓ સગુણ બ્રહ્મ સ્વરૂપે કૃષ્ણની પણ ભકિત કરતો તેમને હરકત આવતી નથી કારણ કે ગુણ દોષનો વિવેક કરીને ગુણોને પકડવામાં અને દોષોને છોડવામાં તેમની દૃષ્ટિ વિશુદ્ધતાને ભજતી હોય છે. જ્ઞાની સમકિતિને મિથ્યાજ્ઞાન પણ સમ્યગુરૂપે પરિણમતું હોય છે કેમકે દોષદૃષ્ટિ ચાલી ગઈ હોય છે અને ક્ષીરનીરભેદક સમ્યમ્ એવી વિવેકદૃષ્ટિ - ગુણદૃષ્ટિનો ઉઘાડ થયો હોય છે કે કેવી રીતે સ્વયં કૃષ્ણ મહારાજાએ ગંધાતી કૂતરીની લાશમાં પણ તેની મનોહર શ્વેત દંતપંકિત જોઈ. આ અભિગમ અનુભૂતિ સંપન્ન સમ્યકત્વી વિવેકી આત્માનો હોય છે જે આદરણીય છે પણ તે કક્ષાએ પહોંચીએ નહિ
ત્યાં સુધી અનુકરણીય નથી. માટે જેઓમાં આવી. વિવેક શકિતની સૂક્ષ્મતા ના વર્તતી હોય તેઓ આવી રીતે ભકિત કરી શકે નહિ. તેમને માટે તો પોતાના દેવની ભકિત એજ સ્વીકાર્ય છે.
આનંદઘનજી બંસીવાલાને ઉદ્દેશીને પદ લખે નહિ એવી કલ્પના કરવી ઉચિત નથી. આત્મસ્વરૂપમાં સદા રમમાણ મહાપુરુષોના હૃદય ઘણી ઉચ્ચા કક્ષાએ પહોંચેલા હોય છે. એમનું મનોરાજ્ય અલૌકિક હોય છે. તેઓનો આશય આ રીતે કૃષ્ણની ભક્તિ કરવા દ્વારા પણ ધ્યેયની સ્પષ્ટતા કરવાનો અને ત્યાં અનન્ય ભાવ સ્થાપવાનો હોય છે, તેથી મે ભલિના બાટા સ્વરૂપને અને ભક્તિના પાત્રને ગૌણ કરીને ધ્યાતા - ધ્યેય અને ધ્યાનની એકતા કરવા ઉપરજ લક્ષ્ય આપે છે. અંદરમાં પ્રવૃષ્ટ યોગબળ ન વર્તે તો આવા પદોની રચના થઈ શકે નહિ અને માનસિક રીતે અત્યંત નિરપેક્ષતા ન વર્તતી હોય તેમજ સત્ય શોધક સ્વભાવ પરાકાષ્ઠાએ ન પહોંચ્યો હોય ત્યાં સુધી આવા પદોને વાણીનો વિષય બનાવી શકાય નહિ. આનંદઘનજીના આ પદની રચના એમ બતાવે છે કે તેઓ જગતથી તદ્દન નિરપેક્ષ, નિ:સ્પૃહ, અલગારી, મસ્ત ફકીર હતા અને ચિંદાનંદની મસ્તીમાં મસ્ત હતા. આ તેઓની મસ્તી અને જગતથી અલિપ્તતા નિકટ મોક્ષને સૂચવે છે.
ક
વસ્તુનો યથાર્થ બોધ અને વસ્તુનો યથાર્થ ઉપયોગ એ ધર્મ છે.