________________
આનંઘન પદ ૫૨
-
આવાં પોતાના નિજાનંદ, જ્ઞાનાનંદ, આત્માનંદ, સ્વરૂપાનંદનું લક્ષ્ય અને
તેની તન્મયકારીતા - એકાકારીતા તદ્રુપતા - સર્વસ્વતાનું ગાન, અવધૂત યોગીરાજ આનંદઘનજી મહારાજાએ આ પદમાં ગાયું છે. વળી એ ગાન દ્વારા યોગીરાજજીએ જીવ જે આનંદ શોધે છે તે ક્યાંથી મળે તેનું સરનામું આપ્યું છે. પદનો શાબ્દિક અર્થ સરળ છે પણ આધ્યાત્મિક ગુહ્યાર્થ જટિલ છે.
-
૧૩
મેરે પ્રાન આનન્દઘન તાન આનન્દઘન
માત આનંદઘન તાત આનંઘન; ગાત આનંદઘન જાત આનંઘન, મેરે...૧.
અવધૂત યોગીરાજશ્રી કહે છે કે હવે દુન્યવી કોઈપણ વસ્તુ મને સુખરૂપ લાગતી નથી. કારણ કે દેખાય છે તે સઘળાં દુન્યવી પદાર્થો જડ પુદ્ગલ છે અને અનાદિના અનંતકાળના દેહાધ્યાસથી, હવે જ્ઞાન થયાં પછી મને જણાઈ ગયું છે કે એ જડ પદાર્થોમાં પોતામાં કોઈ સુખ કે આનંદ નામનું તત્ત્વ જ નથી, તો પછી એ મને એનામાં નથી તે કેમ કરીને આપી શકે ?
દેહાધ્યાસે કરીને હું મારી પાંચ ઈન્દ્રિયો, ત્રણ મન-વચન-કાયાના બળને, મારા ચાલતા શ્વાસોશ્વાસને અને પ્રાપ્ત આયુષ્ય એમ સ્કૂલ બાહ્ય દશ પ્રાણોને જ હું મારા પ્રાણ માનતો - સમજતો હતો. પરંતુ હવે સાચું તત્ત્વ હાથ લાગ્યું અને સમજાયું કે આ દશ પ્રાણો જેના આધારે ટકયા છે અને જે આ દશ પ્રાણનો પણ પ્રાણ છે તે તો આત્મા છે, કે જે જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપી છે. માટે હવે મારે મન મારા પ્રાણ સ્વરૂપ કોઈ હોય, તો તે એક માત્ર આનન્દઘન એવો મારો ત્રિકાલ શુદ્ધ ચૈતન્ય છે. તેથી હવે મારી તાન-ધૂન-તૃષ્ણા-તાણ-તાલાવેલી એક માત્ર આનન્દઘન શુદ્ધાત્માની જ છે.
આત્મા જ
ચિદ્ઘન સ્વરૂપ
આજ દિવસ સુધી મારા દેહને જન્મ આપનાર સ્ત્રીને માતા અને પુરુષને પિતા માનતો આવ્યો છું. પરંતુ આ દેહપિંડ તો વીર્યરજના સંયોગનું પરિણામ છે, જે માટી-પંચમહાભૂતમાંથી બનેલ છે અને પંચમહાભૂતમાં - માટીમાં મળી જનાર છે, કે જેમ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ જણાવ્યું છે.
જ્ઞાન જ્ઞાનમાં ઠરે તે જ્ઞાનનો સાર જે જ્ઞાનાનંદ છે.
