________________
આનંદઘન પદ - ૫૧
હોય છે. આ અડાણા સંબંધમાં કન્યા મળવાનો અને દીકરો વરાવ્યાનો આનંદ તો મળે છે પણ તે થોડા કાળનો અસ્થાયી જ હોય છે, કારણ કે પોતાની જ દીકરી, તે કન્યા જેને વહુ બનાવી છે, તેના ઘરમાં તેના ભાઈ સાથે વરાવી હોય છે. એટલે આવા સંબંધમાં બાપને જીવનભર દબાયેલા - ચુમાયેલા - ઓશિયાળા રહેવું પડતું હોય છે અને તે સાટામાં માંગીને લાવેલી કન્યા, હુકમ ચલાવતી થઈ જાય છે, જેથી તેના કહ્યામાં જ રહેવાનો, પારદંચનો વારો આવે છે. આમ આમાં સુખના આલાપ કરતાં દુ:ખના વિલાપ વધુ હોય છે અને આનંદ તો. ખોવાઈ - ઝૂંટવાઈ - લૂંટાઈ ગયો હોય છે.
આ રીતે યોગીરાજજી જાતને અને જગતને જણાવે છે કે પરદ્રવ્યના સંયોગે પરમાં સ્વબુદ્ધિના સ્થાપનથી જ આવા અડાણા ફટાણા - બેસુરા ગાણા જીવને ગાવા પડતા હોય છે.
પદના આ ચોથા ચરણની પહેલી પંકિતનું આટલું વિસ્તૃત અર્થઘટન કર્યા બાદ બીજી પંકિત “સુઘડ બપીહા સૂર ઘરે હો, દેત હૈ પીઉ પીઉ તાન” નું અર્થઘટન કરતાં જણાવે છે કે..
પ્રકારના કુળના સંસ્કારોથી, સુસંસ્કારોથી ઘડાયેલો એવો સુઘડ બપૈયો જ્યારે પોતાની માદા બપૈયાણીથી વિખૂટો પડે છે ત્યારે આપસમાં તેઓની વચ્ચે આંતરું પડે છે. પતિથી વિખૂટી પડી ગયેલી માદા બપૈયાણી જયારે પીઉ પીઉના નાદનો આલાપ કરે છે ત્યારે સુઘડ બપૈયો તેમાં સુર પુરાવવા દ્વારા તાન ગાન અને લયની અભેદતા - એકતા સાધે છે. તે નર બપૈયો પોતાની માતાના સ્વરને તરત જ પીછાની લે છે. કહેવાય છે કે પક્ષીવિદ્ગી જાણકારી મુજબ ચાતક પક્ષીમાં જે પ્રવીણતા, ચતુરાઈ હોય છે, જે સભાનતા, માદા પ્રત્યેની જે ખેવના - લગની - સૌજન્યતા હોય છે, તેના કરતાં કંઈગુણી. અધિક જાગૃતિ બપૈયા પક્ષમાં હોવાથી તે પોતાની માદાના સ્વરને - પોકારને તુરતજ પીછાની લે છે.
ચાતક પક્ષીનો અવાજ સાંભળીને એની ચાતકી વિરહિણી માદાને પ્રાણ નીકળી જતો હોય, એવું દુ:ખ થતું હોય છે પણ એ જ વિરહિણી માદા જ્યારે
જે પોતાના આત્માની ભાવ અનુકંપા જાગે, તેને બીજા જીવો માટે ભાવ અનુકંપા થાય.
