________________
પરિશિષ્ટ - ૧
કૃતિકારનો હેતુ ઊલટી ઊલટી વાતો કરી આપણો વર્તમાન માર્ગ ઊલટો છે ત્યાંથી ઊલટાવી, ઉથલાવીને સુલટાવીને સુલટા માર્ગે ચઢાવવાનો છે. સાધારણ રીતે જીવની જાત હઠીલી, તોરીલી, બાળક જેવી અવળચંડી, અળવીતરી છે. તેથી જ દક્ષિણમાં મોકલવો હોય તો કહેવું પડે કે ઉત્તરમાં જા ! ઊલટી ખોપરીના આપણે ઊલટું જ કરીએ તેથી આપણા હિતેચ્છુએ આપણી સાથે ઊલટા હાથે - ડાબા હાથે જ કામ લેવું પડતું હોય છે.
ઉપરાંત ઊલટી વાતોમાં બુદ્ધિને કસવી પડે છે, મગજમારી - મથામણ કરીને મગજ કસવું પડતું હોય છે. શ્રવણથી આગળ વધી વિચારક બની ચિંતન, મનન, મંથન કરવું પડતું હોય છે અને ત્યારે એ મંથનમાંથી માખણ હાથ લાગે છે. સ્કૂલ બુદ્ધિ સૂક્ષ્મ બની તીણ થઈ લક્ષ્યને વીંધી બુદ્ધત્વને પામતી હોય
એકને એક બે એ તો આખું જગત જાણે અને જણાવે પરંતુ એકને એક મળી ચાર થાય એમ કહીએ તો ? તરત પ્રશ્ન છૂટે કે કેમ કરીને થાય ? ગણિતમાં એકને એક મળી બે થાય એ બરોબર છે પણ સંસારમાં તો અમે બે અને અમારા બેના વ્યવહારે એકમાં એક મળતાં ચાર થાય કે નહિ? તો વળી એથી વિપરીત અધ્યાત્મક્ષેત્રે તો એકમાં એક મળતાં એક જ રહે કેમકે કેત, ઢેત મટી અદ્વૈત થાય. આત્મામાં વીતરાગતા આવી મળતાં એક પરમાત્મા જ શેષ રહે છે. અર્થાત્ ચેતન - શુદ્ધ ચેતન શેષ રહે છે અને ચેતન સિવાયનું જડ બધું નીકળી જાય છે. આમ અહીં કર્યો ઉમેરો - સરવાળો પણ થઈ બાદબાકી. અરે ! એ તો એવી પૂર્ણતાની પરાકાષ્ટા છે કે એ પૂર્ણમાંથી લ્યો તોય પૂર્ણ રહે અને ઉમેરો તોય પૂર્ણ રહે. એ તો દરિયો - સાગર છે. એમાંથી ચાંગળું પાણી લેવામાં આવે કે ઉમેરવામાં આવે એ સાગર, સાગર જ રહે છે.
વળી આ પદ્ધતિમાં લાઘવતા આવે છે. ઘણું બધું કહેવાનું હોય તે એકાદ શબ્દમાં, થોડા શબ્દમાં, એકાદ પંક્તિમાં, એકાદ દુહામાં કે ચાર છ ચરણના એકાદા પદમાં કહેવાય જાય છે. એટલું જ નહિ પણ તત્ત્વના વિઘેયાત્મક અને નિષેધાત્મક ઉભય પાસાને એક સંગાથે કહી શકાતા હોય છે. અધ્યાત્મ પીરસવાની
