________________
18.
પરિશિષ્ટ - ૧
આ પદ્ધતિ એ એક એવી અદભૂત કલા છે કે જેમાં અસ્તિ નાસ્તિનું યુગપદ્ કથન શક્ય બનતું હોય છે.
એક નાનકડી કેમ્યુલમાં અવકાશયાત્રીને અઠવાડિયાનો ખોરાક મળી જાય એવી વ્યવસ્થા હોય છે. એના જેવાં જ આ શ્લોકો - સુભાષિતો - પદો હોય છે. આ અંગે બહુ પ્રસિદ્ધ ઉદાહરણ છે કે કોઈએ બુદ્ધિની પરખ કરવા પૂછયું કે રોટી જલી ક્યું? પાન સડા કર્યું ? ઘોડા અડા કર્યું?” ત્રણેય પ્રશ્નોનો એક જ ઉત્તર છે કે....ફિરાયા નહિ થા”. એમ જંગલમાં ભીલની ત્રણ પત્નીઓએ ત્રણ જુદી જુદી માંગણી કરી. ભીલને કહ્યું કે તરસ લાગી છે પાણી લઈ આવ, ભૂખ લાગી છે ભોજન આપ, નિદ્રા આવે માટે સંગીત સંભળાવ. “સરો નડલ્થિ” એ બે જ શબ્દોથી ભીલે ત્રણે પત્નીની માંગની પૂર્તિની અસમર્થતા બતાડી.
અખા, કબીર, નરસિંહ મહેતા જેવાં સંત કવિઓએ પણ આવી શૈલી અપનાવી હતી.
તો હવે આટલી પૂર્વભૂમિકા બાદ ઉપરોક્ત પડકારરૂપ પદ ગર્ભિત રહસ્યોદ્ઘાટનનો યથાશક્ય પ્રયત્ન કરીએ !
નાવમેં નદીયા ડૂબી જાય, મુજ મન અચરજ થાય. /૧૫
નાવ નદી ઉપર તરતી અને નાવમાં વજન વધી જતાં કે કંઈક ખામી સર્જાતા નાવને નદીમાં ડૂબી જતી સાંભળી છે, જોઈ છે, અનુભવી છે. પણ આ તો આપ શું વાત કરો છો કે નદી નાવમાં ડૂબી જાય ! મને તો તમારી આવી વાતથી નવાઈ ઉપજે છે. આપ મન માને નહિ અને બુદ્ધિમાં ઉતરે નહિ એવી વિસ્મય પમાડનારી ઢંગધડા વગરની આશ્ચર્યકારી વાત કરો છો !
આપ જેવાનું કથન અર્થસભર અને મર્મ-હૃદયને વીંધનારું માર્મિક જ હોઈ શકે. વાતને વાગોળતા, વિચારતા વિચારતા ઝબકારો થયો કે હા ! આપ જે વિસ્મયકારક ચમત્કારીક વાત કહેવા માંગો છો તે આ પ્રમાણે હોવી જોઈએ
