________________
આનંદઘન પદ - ૫૧
કાળી મેઘલી રાત્રીનાં ગાઢ અંધકારમાં એના દર્શન થવા તો દૂર રહ્યા પણ એનો અણસાર - એના એંધાણેય દીસતા નથી. ચેતનસ્વામી કર્મોના થરો તળે એવો તો દબાઈ ગયો છે, ઢંકાઈ ગયો છે, ખોવાઈ ગયો છે કે એના દર્શન અશકય નહિ, તો ય દુર્લભ તો છે જ. ચેતનાનો સ્વામી ચેતન ઈષ્ટના વિયોગે અને અનિષ્ટના સંયોગે એવો તો આકુળ વ્યાકુળ બેબાકળો થઈ જાય છે કે રાતદિવસ આર્ત અને રૌદ્રધ્યાનમાં જ સબડ્યા કરે છે. આવી શ્રાવણ (ગુજરાતી પંચાંગાનુસાર) ભાદરવી (મારવાડી વર્ષાનુસાર) રાત્રિ જેવી કાળી વિભાવદશા તો છે જ, જેમાં પાછી શાતા-અશાતા, સાનુકુળતા-પ્રતિકુળતા વેદનીયની વૃષ્ટિ થયા કરે છે, ઈર્ષારૂપ વીજળી ઝબુકે છે અને માન ને ક્રોધની ગાજવીજ થાય. છે - રાગ અને દ્વેષના કડાકા બોલે છે. આવી ભયાનક કાળઝાળ રાક્ષસી કષ્ટદાયી રાત્રિની વચ્ચે પણ જેમ હજારોની મેદનીમાં સ્ત્રી પોતાના પતિને ગોતી. લઈ વારંવાર એને જોયા કરે કે પછી માથી વિખૂટું પડી ગયેલું બાળક એની મા ને શોધ્યા કરે અને મળે નહિ ત્યાં સુધી રુદન કર્યા કરે, એમ ચેતના કે જેના સ્વાસે શ્વાસમાં ચેતન રમી રહ્યો છે અને દૃષ્ટિ એક માત્ર ચેતન ભણી જ છે, ચેતનની જ શોધ છે અને ચેતનના મેળાપને માટેનો જ વલોપાત છે કે ક્યારે મને મારો પીયુ મળે !
પ્રીતમ સબ છબી નીરખકે હો, પીઉં પીઉં ! પીઉ કીના; વાહી બીચ ચાતક કરૈ હો, પ્રાન હરે પરવીના. ભાટુકી...૨.
ભાદરવી મેઘાડંબર છાયી કાળ રાત્રિની વચ્ચે પણ એક વીજળીનો ઝબકારો થાય અને માર્ગનું દર્શન થાય, એમ હે પ્રીતમ ! મારા વહાલા ચેતન ! તમારી પૂરેપૂરી (સબ) - અખંડ છબી - મૂર્તિ - ઝલક નિહાળીને - નીરખીને હું ખુશીની મારી પીયુ ! પીયુ ! પીયુ ! નું રટણ કરવા લાગી.
વાહી એટલે કે વાવ-વાવડીની વચ્ચે કોઈ વૃક્ષ કે વેલડી ઉપર બેસીને ચાતક પક્ષી, કે જેની ચાંચની રચના એવી છે કે એ ઉપરથી વરસતા મેઘનું જલ જ ઝીલીને પી શકે છે અને તરસ છીપાવી શકે છે, જેથી પીયુ પીયુ પીયુ ! ના પોકારોથી મેઘને વરસવા અને તૃષા છીપાવવા કાલાવાલા કરતાં કહે છે કે
જેમ જેમ પોતાની ભૂલો દેખાશે તેમ તેમ જગત નિર્દોષ લાગશે.