________________
આનંદઘન પદ - ૧૦૬
૩૪૫
પદ - ૧૦૬
(રાગ – નટ્ટ) કિન ભયો રે લારી, મા II વિન. II पंख तेरी कारी, मुख तेरा पीरा, सब फूलनको वासी ॥ भमरा किन. ॥१॥ सब कलियनको रस तुम लीना, सो क्यूं जाय निरासी ॥ भमरा किन. ॥२॥ आनन्दघन प्रभु तुमारे मिलनकुं जाय करवत ल्यू कासी ॥ भमरा किन. ॥३॥
ભમરા કિન ગુન ભયોરે ઉદાસી પંખ તેરી કારી, મુખ તેરા પીરા, સબ કુલનો વાસી. ભમરા..૧. . જીવ જ્યારે વિભાવ દશામાં વર્તતો હોય છે ત્યારે તેના આંતર મનને ભમરની સાથે સરખાવી તેની ઉદાસીનતા વિશે પ્રશ્ન પૂછવામાં આવે છે “હે મન ભ્રમર ! કયા ગુણને લઈને તું ઉદાસ વર્તે છે ?” આ સંસાર એ પ્રકૃતિનું સર્જન છે તેમાં સાત્વિક, રાજસ અને તામસ ભાવો રહેલા છે તેમજ મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત અને અહંકાર આ ચારે પ્રકૃતિના માનસિક તત્ત્વો છે. તામસભાવ એટલે દ્વેષભાવ - અરૂચિભાવ-વેરભાવ, રાજસભાવ એટલે વિલાસીભાવો જેમાં કામરાગસ્નેહરાગ-દૃષ્ટિરાગ આવે અને સાત્વિક ભાવમાં સરળતા, નમ્રતા, સેવા, પરોપકાર, સહાનુભુતિ, સંતોષ વગેરે આવે.
આ પ્રશ્ન પુછનાર છે સુમતિ દેવી. તેમનો આ પ્રશ્ન યોગીરાજ પોતે મના આગળ મૂકીને તેની પાસેથી જવાબ માંગી રહ્યા છે અને પછી મન જે પોતાની ઉદાસીનતાનું કારણ બતાવી જે કાર્ય કરવા માંગે છે, ત્યારે આનંદઘનજી મનને જે હિતશિક્ષા આપે છે તેનું વર્ણન આ પદમાં કરવામાં આવ્યું છે.
“હે મન ભ્રમર ! પ્રકૃતિના કયા ગુણ પ્રત્યે તેને અભાવ પ્રગટ્યો અને કયા ગુણ પ્રત્યે પ્રીતિ પ્રગટી ? તેને તું પ્રગટ કરે. પહેલાં તારુ મુખ પ્રસન્નતાને અનુભવતું હતું. હે ભોગી ભ્રમર ! તું આખો વખત ગુંજારવ કરતો એક ફુલથી
સ્થિર હોય તેનું ધ્યાન થાય, પળે પળે પલટાય તેનું કેમ ધ્યાન થાય ?
