________________
આનંદઘન પદ - ૧૦૫.
જાય છે. જેટલા અંશે વૈરાગ્યમાં પ્રગતિ તેટલા અંશે સાધ્યની સમીપતા થાય છે. સિંદૂર પ્રકરણમાં સોમપ્રભસૂરિ ભગવતે વૈરાગ્યના વિષયમાં બહુ માર્મિક શ્લોક લખી જીવને જગાડવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. તેઓ લખે છે -
भोगान् कृष्ण भुजंग भोग विषमान् राज्यं रजः सन्निभं बंधून बंधनिबन्धनानि विषयग्राम विषान्नोपमम् । भूतिं भूतिसहोदरां तृणमिव स्त्रैणं विदित्वा त्यजन् स्तेष्वासवित्त मनाविलो विलभते मुक्तिं विरक्त: पुमान् ॥
- ઈન્દ્રિયોના ભોગોને કાળા ભયંકર સર્પના શરીર જેવા જાણીને, મોટા રાજ્યને ધૂળ સમાન જાણીને, ઋદ્ધિને રાખોડીની સગી બહેન સરખી જાણીને અને સ્ત્રીઓના સમુહને તણખલાના ઢગલા સમાન જાણીને તે સર્વ પદાર્થો ઉપરની આસકિત ત્યજી દઈ, તેનાથી અનાસક્ત રહી વૈરાગ્યવાસિત આત્મા. મુકિતને પ્રાપ્ત કરે છે.
ભર્તુહરિ પણ વૈરાગ્ય શતકમાં લખે છે કે - भोगे रोगभयं कुले च्युतिभयं, वित्ते नृपालाद् भयं मौने दैन्यभयं बले रिपुभय, रूपे जराया भयम् । शास्त्रे वादभयं काये कृतान्ताद् भयं । सर्व वस्तु भयान्वितं भुवि नृणाम् वैराग्यमेवाभयम् ॥
આ દુનિયાની સર્વ વસ્તુ ભયથી ભરેલી છે. ભોગ ભોગવવામાં રોગોનો ભય છે. કુલવાનને કોઈ નિંદા કરે તેના કારણે નીચે ગબડી પડવાનો ભય છે. શ્રીમંતને રાજ્યના કર વગેરેનો ભય છે. પ્રાણી મૌન રહે તો તે દીન છે એવા આક્ષેપોનો તેને ભય રહે છે. બળવાનને દુશ્મનનો ભય રહે છે. રૂપવાન સ્ત્રીને વૃદ્ધાવસ્થાનો ભય રહે છે. શાસ્ત્રના અભ્યાસીને વાદવિવાદનો ભય રહે છે. ગુણવાનને દુર્જનનો ભય રહે છે અને છેવટે શરીરને મૃત્યુનો ભયતો રહેજ છે. આવી રીતે નાની મોટી સર્વ વસ્તુ ઉપર એક યા બીજા પ્રકારનો ભય ઝઝુમતો રહે છે. માત્ર વૈરાગ્ય એજ એવો ભાવ છે કે જેને માથે કોઈજ ભય નથી.
આ પદમાં ખોજ કુટુંબ સબ ખાયા - તેમાં ખાયા શબ્દનો ઉપયોગ
સમજ ટકે તો દુઃખ ઘટે.
