________________
હ૧૪
આનંદઘન પદ - ૯૯
વિકલ્પ રહિત થતાં નિર્વિકલ્પ કેવલજ્ઞાન પ્રગટે છે જે ધૃતસ્થાનીય છે. નારી જાતિ સમાન નરમ પ્રકૃતિવાળા જીવો આ કરી શકતા નથી.
નહિ જાઉ સાસરીયે ને નહિ જાઉ પીયરીએ, પીયુજીકી સેજ બિછાઈ આનંદઘન કહે સુનો ભાઈ સાધુ તો, જ્યોતિ સે જ્યોત મિલાઈ. અવધુ.s. - આનંદઘનજીના આત્મામાં રહેલી સમતાએ સો પ્રથમ વિવેકને જગાડ્યો અને પછી સમતા અને વિવેક બંનેએ ભેગા મળીને ચેતનને સંસારમાં રખડાવનાર ઉપર વર્ણવેલા ચાર કષાયો અને તેની દાસીઓ જીવને સંસારમાં લાલચો આપીને મોહ માયાભાવમાં કેવી રીતે ફસાવે છે તેનો આબેહુબ ચિતાર પ્રથમની ચાર ગાથામાં રજુ કરી સંસારના માયાવી સ્વરૂપને ઉઘાડું પાડ્યું છે. આમ કરવાથી ચેતન ચેત્યો તેથી સૌ પ્રથમ તેને મનને સાધ્યું તેથી કુબુદ્ધિ હટી ગઈ, સુમતિ જાગૃત થઈ, એટલે મમતાને દેશવટો મલ્યો, સમતા સધાઈ. એટલે તે સમતા હવે કહે છે કે હવે મારે ચેતનાની અવિકસિત અવસ્થા રૂપ પીચરીયાની વાટ પણ નથી જોઈતી કે ચેતનાની વિકસિત અવસ્થા રૂપ સાસરવાસ પણ નથી જોઈતો કારણ કે તે બંને વિનાશી અવસ્થાઓ છે. મેં તો મારા પ્રિયતમા ચેતન માટે સેજા એટલે શય્યા મોલ નગરીમાં બીછાવીને તૈયાર રાખી છે. હે સાધભાઈ મિત્રો ! તમે મારી કથા સાંભળી તેમાંથી સાર મેળવો કે સમતાનો પતિ ચેતન એવો હું અને મારી પત્ની સમતા અમે બંને નિચ્ચયથી એક દિવસ જ્યોતિમાં જ્યોતિ સમાઈ જાય તેમ બને એકરૂપ થઈને પોતાના સ્વરૂપમાં સમાઈ જશે.
પદ-૯૯માં માયાને તુરકડી એટલે મનમાં અનેક પ્રકારના તરકટ ઊભા કરનારી કહી છે કારણ કે એના હાવભાવ ચિત્તને તરતજ આંજી નાંખે તેવા છે. માયાને અહિંયા મલિન બુદ્ધિવાળી નારી તરીકે ઓળખાવી છે. માયા - કામિની - તૃષ્ણા આ બધા નારી પાત્રો છે. અઢીદ્વિપમાં ભોગના સાધનો રૂપ ખાટ-અટૂલી પડેલા છે અને ઉપર દેવલોકમાં પ્રમાદ પેદા કરે તેવા ઉત્કટ વિષયોરૂપી ગાદી તકીઆ પણ છે. મન જ્યારે ઈચ્છે ત્યારે તે જગ્યાએ પહોંચી જાય છે. તૃષ્ણાએ ઓઢેલી પછેડી તેનો એક છેડો ઉપર આભને એટલે આકાશને અડે છે અને
દોષ સામે આત્માનું રક્ષણ કરે તે ગુણ કહેવાય.
