________________
આનંદઘન પદ CS
કોશાવેશ્યાના રૂપને જોતાંજ પતન પામ્યા હતાં, તે દૃષ્ટાંત બરાબર આંખ સામે રાખવા જેવુ છે.
૨૮૬
(નઉ વાહૈ વ જમારો) - એની ભેગા રહી જમારો - જન્મારો વહાવવો - વીતાવવો એ બહુ દુષ્કર છે. યુવાનીમાંથી એકપણ ડાઘ ન લાગે તે રીતે હેમખેમ પાર ઉતરવુ એ બહુ કઠિન છે.
ભલો જાની સગાઈ કીની, કૌન પાપ ઉપજાહો; કહા કહીયે ઈન ઘરકે કુટુંબ તે, જિન મૈરો કામ બિગારો...૨.
સમતા કહે છે કે એ કામરાગ એના માતા પિતા બધા સ્નેહના રાગી છે. એમની દૃષ્ટિ પણ મલિન છે. એ બધાનો ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે છતાં તે ઘર ન છોડે તો પછી આત્માએ પોતાની સત્તાનો ઉપયોગ કરી બલપૂર્વક તેમને કાઢવા જોઈએ. સમતા કહે છે કે મારા પિતા સત્વ ગુણી અને સરળ સ્વભાવના હોવાથી એઓની મોહક વાતોમાં આવી જઈ જેનામાં અનંત જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર-વીર્ય વગેરે રહેલા છે એવા ચેતનરાજ સાથે મારું સગપણ નક્કી કર્યું. પણ આ તો મારું પૂર્વમાં બાંધેલ કયા ભવનું પાપ ઉદયમાં આવ્યું કે જેથી કરીને મારા સ્વામી આજે મારા ઘરમાં પગ પણ મૂકતા નથી. આ પદ રચનાકાળે યોગીરાજનું મન હિંડોળે ચઢ્યુ છે કે જેથી કુમતિ તેના પરિવાર સાથે આવીને તેમની આત્મધ્યાનની કરણીમાં વિક્ષેપ પાડી તેમનામાં ડહોળાણ ઊભુ કરી રહી છે. સમતા કહે છે કે આ કુમતિ અને તેના ઘરના કુટુંબ પરિવારને શું કહેવું ? મારી નિખાલસભાવની કરણીમાં ભંગ પાડી તેઓ મારા કાર્યને બગાડી રહ્યા છે. પરદેશી એવા મોહ-માયા-મમતા અને કુમતિ બધા ભેગા મળીને એમને મારા સ્વામી પર એવી સત્તા જમાવી છે કે જાણે ઘરના સાચા માલિક તે જ હોય અને મારા સ્વામીના સાચા સગા તેઓજ હોય અને હું તો જાણે પરદેશી હોઉ, એવી સ્થિતિ મારી તેઓએ કરી મૂકી છે. આર્યહ્રદયા - સજ્જનહૃદયા સુશીલ નારી આવા પ્રસંગે પતિને ઠપકો આપતી નથી પણ પોતાનાજ પૂર્વભવના પાપને યાદ કરી પોતાનીજ ભૂલ વિચારી સમાધાન કરે છે. માત્ર પતિના વિરહની વેદના તેનાથી સહી જાતી નથી માટે પોતાની હૈયાવરાળ
યા ત્રાયતે પાપાત્ સા યાત્રા |
