Page Text
________________
૨૩૮
આનંદઘન પદ - ૮૯
8
અન્વચ વ્યતિરેક હેતુકો, સમજી રૂપ ભ્રમ ખોઈ; આરોપિત સબધર્મ ઔર હૈ, આનંદઘન તત્ સોઈ. ચેતન ૩.
કોઈ પણ વિષયમાં નિયમથી વિરુદ્ધ જવું તેને અતિ કહી છે અને રેક એટલે મર્યાદાની રેખા. આ મર્યાદાની રેખા જ્યાં ઓળંગાય છે તેને અતિરેક કહેવાય છે અને તે મર્યાદાની રેખાને વિશેષ કરીને ઓળંગતા તે વ્યતિરેક કહેવાય છે • ઉલ્લંઘન કહેવાય છે. જેમકે કોઈના હાથેથી કદી ન થાય તેવું ખોટું કામ થઈ ગયું તો લોકો તેને ઠપકો આપે છે કે તે અતિ કર્યું એટલે ખોટું કર્યું. હવે એક વખત થયેલી ભૂલને પ્રમાદી બનીને છાવરવામાં આવે તો તે વ્યતિરેક કહેવાય છે..
જેમ દરિયામાં પાણીની સપાટી પર પવનના નિમિત્તથી જે લહેરો એક પછી એક ક્રમસર આવે છે અને જાય છે તેમ એ નિયમ પ્રમાણે જ પ્રતિ સમયે જે કર્મના ઉદયો આવે છે તેનાથી જે નિમિત્ત સામગ્રી મળતા, જે સંયોગો - વાતાવરણ - દશ્ય સર્જાય છે, તેમાં ઊંચા નીચા ન થતાં, આકુળ વ્યાકુળ ન થતાં એક સરખી શાંતતા જાળવવી તે અન્વય છે. સંસાર એ સમુદ્ર સ્થાને છે અને તેમાં પ્રકૃતિના કારણે બદલાતા - પલટાતા સંયોગો એ તરંગો છે - લહેરો છે. અધ્યાત્મદર્શ પુરુષો પ્રકૃતિના પલટાતા પ્રસંગોમાં પોતાની સમયિતિ જાળવી રાખે છે. જેમાં સંગીતનો નાદ ધ્વનિ વાજિંત્રના તાલ સાથે લયબદ્ધ વાગતા મનને પ્રસન્નતા આપે છે તેમ પલટાતા સંયોગોના પ્રવાહમાં પણ જે ચળ વિચળ ન થતા મનની સમતુલા જાળવે છે તે ચિત્તની પ્રસન્નતા પામે છે.
તમે જલ તરંગ નામનું વાજિંત્ર જોયુ હશે, જેમાં કાચના કે કાંસાના ૧૨ ગ્લાસ કે વાસણો એક પછી એક ચડતી સાઈઝના ગોઠવી તેમાં પ્રમાણસર પાણી ભરવામાં આવે છે અને પછી એ પ્યાલાઓને લાકડાની બે દાંડીઓ કે પિત્તળની બે પોલી દાંડીઓ પછાડી જલતરંગના નાદનું સંગીત સર્જે છે. જલતરંગોમાંથી ઉઠતા સંગીતના સ્વરોની ધ્વનિ સારેગમપધની (આરોહ) + ગમપધની અવરોહ). એ આરોહ અને અવરોહ મળી ૭ + ૫ = ૧૨ સ્વર પર વાજિંત્રકાર તે તે જલસભર વાસણોને ક્રમસર ગોઠવીને પછી સુરજ્ઞાન - સ્વરજ્ઞાન મુજબ તેની દાંડીઓ તે તે વાસણ પર પછાડી સુનિયોજિત સંગીત
વિવેક અને ઔચિત્ય ધર્મના પાયા છે.
| SR No. | 006025 |
| Book Title | Parampaddai Anandghan Padreh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Suryavadan T Zaveri |
| Publisher | Shreyaskar Andheri Gujarati Jain |
| Publication Year | |
| Total Pages | 442 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |