________________
૨૦૦
આનંદઘન પદ - ૮૩
આવા કોઈ ઉપદ્રવો તે નગરમાં નથી. એ નગરમાં અનીતિ અન્યાય નથી, અત્યાચાર નથી, દુરાચાર નથી. આ બધુ નથી તો ત્યાં શું છે ? તે કહે છે કે ત્યાં આનંદઘન પદનો વિલાસ છે, ભવ્ય શાંતિ છે, અંતરાત્મ દશાનો પરમા આનંદ છે, પરમાત્મ પદનો સાક્ષાત્કાર છે. ત્યાં કોઈ ઊંચ નથી કે નીચ નથી, ઉપરી નથી કે સેવક નથી, બધાં સાથે પણ બધા પોતપોતામાં નિરાળા છતાં સર્વ સરખા અને સર્વ સ્વયંમાં પણ સમસ્થિતિમાં સદાકાળ માટે હોય છે એવું આ સમતાનગર આનંદનગર શિવપુર છે.
અંતર્યામીની શોધમાં નીકળેલ યોગીરાજે માર્ગ બતાવવા સાથે અહીં મુકામ એનું સ્થાન, નગર વિગતવાર બતાવી એની ઓળખ આપી છે. ગણિવર્ય સિદ્ધર્ષિ મહારાજની જેમ રૂપકોનો ઉપયોગ કરીને જીવને પ્રતિબોધ કરવા પ્રયત્ન કર્યો છે. અનાદિકાળથી મોહની નિદ્રામાં સોડ તાણીને સુતેલા જીવને રૂપકવાળી કાવ્યભાષામાં માર્ગદર્શન આપતા તેઓ કહે છે કે તારે તારું સ્વરાજય પ્રાપ્ત કરવું હોય અને હંમેશને માટે આત્માની સંસારમાં રહેલ સંકીર્ણ સ્થિતિને દૂર કરવી હોય તો, તેઓ જીવને હું મારા દેવ ! હે મારા રાજેન્દ્ર ! હે મારા સાહિબા ! જેવાં પ્રમોચ્ચારથી સંબોધિત કરી રહ્યા છે અને કહે છે કે તું જ્યાં અત્યારે વસે છે તે સંસાર તારો સ્વદેશ નથી, સ્વ નગર નથી, આ તો પર દેશ છે, કષાયો તારા પર ચડી બેઠા છે, એ પરદેશી શાસકો છે, તારી સ્વસત્તા, આત્મસત્તા - જ્ઞાનસત્તા પર તેઓ ચડી બેઠા છે, તારા ઘરના એ માલિક બની બેઠા છે માટે તું જાગીશ અને તું વિચાર કરીશ તો તને ખબર પડશે કે નિસ્પૃહ દેશ અને નિર્ભય નગર એ તારા આત્માનાજ શુદ્ધ આત્મપ્રદેશો છે. વસ્તુ વિચાર રાજા પણ તું જ છે. નિર્મળ મન રૂપી મંત્રીની સહાય અને સલાહ વડે તું તારા, તે દેશને જો અને તેને પ્રાપ્ત કર. આ મનુષ્ય ભવનું ટાણુ કાલે વહી જશે. તે પહેલા તું આ બધુ બરાબર ઓળખી લે. તું કોણ ? કોના ઘરનો ? કયાંનો રહેવાસી ? અને કયાં ચઢી ગયો છે ? જરા અંદર જો. ઊંડો ઉતર અને તારા દેશમાં ચાલ્યો જા ત્યાં તને તારા સાચા કાયમી વસવાટ માટેના સ્વજનો મળશે.
- જેના અંતર આંગણામાં અનંત વૈભવ પડ્યો છે તેવા અંતર્યામી આ નિર્ભયનગરમાં વસે છે. એક માત્ર જીવમાંજ જડ ચેતનને ભિન્ન પણે વિચારવાની
સંસારમાં ભેદથી ભેદમાં પ્રવર્તન છે જ્યારે અધ્યાત્મમાં અભેદથી અભેદમાં પ્રવર્તન છે.