________________
આનંદઘન પદ - ૭૬
આ વિવેકરૂપી જ્ઞાનદૃષ્ટિ કે જે સૂર્યના સમાન લાલ અને તેજસ્વી છે તેને ધ્યાન રૂપી ભઠ્ઠીમાં તપાવી, તે શસ્ત્રને હાથમાં ગ્રહણ કરી નિર્જરા તત્ત્વ ભણી આગળ વધવાનો પુરુષાર્થ તેઓએ આદર્યો છે. ધ્યાનની આંતરિક ક્રિયાને એટલી બધી સૂક્ષ્મ અને તીક્ષ્ણ બનાવી છે કે જીવને જલ્દીથી સંસારમાંથી છુટકારો
મળે.
ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મહારાજા એઓશ્રીની પ્રશંસા કરતા કહે છે કે હાલતા ચાલતાં અધ્યાત્મને સ્પર્શ કરતાં પદો દ્વારા ભકિતરસમાં તરબોળ બની ગાતાં મેં તેમને નજરે નિહાળેલા છે, એટલું બધું તેમનું જીવન ઉચ્ચતમ હતું. ઉત શઠતા માયા મન ફેબ, ઈત ઋજુતા મૃદુતા માનો કુટુંબ૩. ઉત આસ તૃષ્ણા લોભ કોહ, ઈત સાત દાંત સંતોષ સોહ૪. ઉત કલા કલંકી પાપ વ્યાપ, ઈત ખેલે આનંદઘન ભૂપ આપ..૫.
ઉત એટલે ઉ - એ તરફ • ત્યાં વિભાવ દશામાં માયા-મમતાના ઘરમાં કુમતિની સોબતમાં કેવા કેવા ભાવો છે તે આપ વિચારો. ત્યાં શઠતા એટલે લુચ્ચાઈ - મુર્ખતા - અજ્ઞાન છે, કાયા-કપટ-દંભ છે, માન એટલે આઠ પ્રકારના મદ - અહંનો નશો છે. આશા કે જે સદા નિરાશા લાવનારી છે તે ત્યાં છે, તૃષ્ણા-લાલચ-લોભ અને ક્રોધ ત્યાં રહેલા છે. આશા અને તૃષ્ણા એ ભયંકર કોટિના લપસણા પગથિયા છે, તે પ્રાણી પાસે ઉન્માદ કરાવે છે, દેશ વિદેશ રખડાવે છે, હલકા કામ કરાવે છે, હલકા માણસની સેવા કરાવે છે, અનેકની ખુશામત કરાવે છે. તૃષ્ણા અને લોભ એ દૈત્ય જેવા છે જેના પ્રભાવે પ્રાણીને ગમે તેટલુ મળે છતાં પણ તે ધરાતો નથી. આકાશ જેમ અમાપ અને અનંત છે તેમ લોભ અને તૃષ્ણા પણ તેવાજ છે. ક્રોધ એ હળાહળ ઝેર છે, મહા ભયંકર વિકાર છે જે પ્રાણીની પ્રીતિનો નાશ કરે છે, સૌ પ્રથમ પોતાને જ બાળે છે, હળાહળ ઝેર છે, જીવને સીધોજ દુર્ગતિ રૂપી કૂવામાં નાંખે છે, ક્રોધ એ તારકનું દ્વાર છે, સંયમનો ઘાત કરનાર છે. આ બધા દોષો-અવગુણો પ્રાણીમાં રહેલી કળાને કલંકિત કરનારા છે. પાપના વ્યાપ એટલે વિસ્તારને કરનારા છે. માયા-મમતાના ઘરમાં દુર્ગુણોનો ઉકરડો - અજ્ઞાનનો અંધકાર અને મહા તામસ ફ્રિજમાં રહી જતું પાણી બરફ બની જાય છે, મનમાં રહી જતો ક્રોધ વેર બની જાય છે.