________________
૧૩૮
આનંદઘન પદ - ૭૩
તેને બહારનું કશું ભાન રહેતું નથી. લૌકિક નજરે આ એક તરેહનું પાગલપણુંજ ગણાય. જેમણે આ માર્ગને સાધ્યો છે તેજ આ મર્મનો તાગ કાઢી શકે. સાધકે આવી રીતની લૌકિક મનોદશાને બરાબર પિછાણી લીધી હોવાથી તેના મનમાં લોકો પ્રત્યે કશા પણ બુરા ભાવ ઉત્પન્ન થતા નથી.
કુદરતે પુરુષ તે ચેતન નર અને પ્રકૃતિ તે નારી દેહ આ બંનેની જોડી એટલા માટે સરજી છે કે કોઈ રીતે પણ તે પ્રકૃતિના પાશમાંથી છટકી ન શકે અને સંસારના મમત્વ ભાવમાં કાયમજ ગૂંચવાયેલો રહે. કુદરતના સૃષ્ટિ ક્રમા પ્રમાણે જીવાત્માઓના સતત જન્મ અને મરણ ચાલ્યા જ કરે છે. નર અને નારી દેહમાં રહેલા જીવાત્માને જન્મ-જન્માંતરોમાં પાડેલા સંસ્કારો મુજબ ઋણાનુબંધ ચાલતા રહે છે અને નર અને નારી બંનેને ભોકતા અને ભોગ્ય ભાવથી પરસ્પરની કાયા પ્રત્યે ખેંચાણ સ્વાભાવિક પણે રહ્યાજ કરે છે. આવી અટપટી જાલ કુદરતે ગોઠવી છે અને જેમ કરોળિયો પોતેજ જાળ રચે છે અને પોતેજ તેમાં ફસાયા છે તેમ નર અને નારી બંનેના દેહથી ઊભી થયેલ સંસારજાળમાં એનું જીવન ખતમ થાય છે. આને લોહી માંસની સગાઈ કહી છે. લોહીમાંસથી પુષ્ટ કાયા
જ્યાં સુધી છે ત્યાં સુધી રાગભાવ છે, રૂચિ છે. પછી એજ રાગ ભાવ એકબીજા પ્રત્યે અરૂચિ પેદા કરાવે છે. વલે તનતેં આ સિંધિ ભાષા છે. વલે એટલે વહાલો - કાયા પરનો પ્રેમ. તનતેં એટલે લોહી માંસ છે ત્યાં સુધીજ છે.
અહીં સાંઈડા એટલે સાધુપણું લીધા પછી પણ બે ધરણી એટલે મમતા અને સમતા સાધુની પાછળ લાગેલી છે તેને ગમે તેટલી નિરાશ કરો કે છોડી - છોડવાનો પ્રયત્ન કરો પણ છેવટ લગી તે છેડો છોડતી નથી. વિરહ કુભાવ સો મુજ કીયા, ખબર ન પાવો તો ધિમ્ મેરા જીયા દહી વાયદો જ બતાવે, મેરા કોઈ પિયા આવે
આનંદઘન કરૂં ઘર દીયા..૪. સંસારી જીવોને દેહના વિરહ રૂપ મરણની પીડા સતાવતી હોય છે તો સાધુ પુરુષને પરમાત્માના વિયોગની પીડા સતાવે છે. આ બંને પાસા સાથે સરખામણી કરતાં યોગીરાજ પોતાના વિચારો જણાવે છે કે વિરહનું વેદવું એને
જ્ઞાન અને આનંદ એક સિક્કાની બે બાજુ છે.
