________________
આનંદઘન પદ - ૭૦
૧૨૩
દેહ રૂપી ખાટ શય્યા પર મમતાને રમવાના ભાવ ઘણા હોવાથી મમતા તેને છોડતી નથી પણ તેણીતો ઉલ્ટાની મનેજ નિંદ્યા કરે છે કે હે ચેતન ! દિન અને રાતભર મારા સાથે સંબંધ તે બાંધ્યો છે અને હવે તે સંબંધ નિભાવવાને બદલે તું મને છોડી રહ્યો છે આ કયાંનો ન્યાય ? મૂળ પરમાણુ તો શુદ્ધજ હતા પણ મારા પરમાણુને તેં અશુદ્ધ-મલિન બનાવ્યા છે તેને પહેલા તું શુદ્ધ કર પછી હું તારું ઘર છોડીશ તે પહેલાં નહિ. આવી રીતે મમતા જ્યારે રાતા દિવસ આનંદઘનજીના આત્માને નિંદ્યા કરે છે ત્યારે તે વખતે તેમનો આત્મા પોતાની ભૂલ કબુલ કરે છે અને હવે તેમાંથી છુટવા સમત્વની સાધનામાં લાગી ગયો છે.
હાડકાને ભાંગી નાંખે એવા જેના હાસ્યમાં પણ ભયંકર શેતાન રૂપ કપટભાવ ભરેલો છે એવી કાયા પ્રત્યેની મમતાનો ફકત આત્મ સાધના પુરતોજ ખપ રાખ્યો છે. બાકી તેમનો આત્મા પરમ વૈરાગ્યરસમાંજ ભીંજાયેલો રહે છે.
આનંદઘનજીની શ્રદ્ધા અને સમતા વચ્ચે સંવાદ ચાલી રહ્યો છે. તેઓ પોતે તો સંસારના રંગમંચ પર નાટક ભજવનારા આ બે કલાકાર પાત્રો ગોઠવી મમતાભાવથી નિર્લેપ રહી આત્મ સ્વરૂપને સાધવાની સાધનામાં મગ્ન બની કાર્યને સાધી રહ્યા છે.
જેમ ભોર એટલે પ્રભાત ઉગે અને પછી સાંજે સૂર્ય આથમે અને દિવસ પછી રાત થાય, સવાર પછી સાંજ થાય તેમ જ્યાં સુધી ચેતનનો કાયા સાથેનો સંબંધ છે ત્યાં સુધી પ્રકૃતિજન્ય શુભાશુભ ભાવોની અસરો ચિત્તતંત્ર ઉપર આવન જાવન કર્યા કરવાની જેને આપણે રોકી શકશે નહિ.
આનંદઘનજી કહે છે કે મમતા અને તેના કુળ સાથેનો સઘળો ખાનપાનનો વ્યવહાર મેં જયારથી સંયમ ગ્રહણ કર્યું ત્યારથીજ તોડી નાંખ્યો છે. મારે હવે એક આત્માને સાધવાનું કાર્ય રહ્યું છે. બાકીની લેણદેણની વ્યર્થ ચિંતાનો સઘળો બોજો મગજ ઉપરથી ઉતારી કાઢ્યો છે, તે બોજનો સંગ્રહ હવે ફરી નથી કરવો. યોગીરાજે આ સઘળો બોજો મમતા અને સમતાના માથા પર સોંપી પોતે નિર્વિકલ્પ ધ્યાનની મસ્તીમાં લાગી પડ્યા છે.
દષ્ટિ દ્રામાં સ્થિર થાય તો નિમિત્તથી પર ઉઠાય.
