________________
આનંદઘન પદ - ૭૦
8/
કુળનો વિનાશ નોતરશે. પાંડવો સત્યવાદી છે. અંતે સત્યધર્મની જીત થશે. માતા પિતા પ્રત્યેની મર્યાદા લોપ થતી જોઈને માતા ગાંધારીને સત્ય એવી પણ સ્પષ્ટ વાત કહેવી પડી. આશીર્વાદ આપવાના અવસરે પણ ગાંધારીએ એવાં જ આશીર્વાદ આપ્યા કે “સત્યનો જય થાઓ !'
કૌરવોની કપટાઈ, પાંડવોની સચ્ચાઈ, મામા શકુનિના માથામાં ભરાયેલો અહંકાર, દુર્યોધનની દુષ્ટતા, ગાંધારીની શ્રદ્ધા, ધૃતરાષ્ટ્રની અંધશ્રદ્ધા, આ બધુ જોઈને શ્રીકૃષ્ણ સત્યવાદી એવા પાંડવોના પક્ષમાં રહ્યા અને તેમને સહાય. કરી. મહાભારતનું યુદ્ધ ધર્મ અધર્મ વચ્ચેનું અને સત્ય-અસત્ય વચ્ચેનું યુદ્ધ હતું. સત્યાગ્રહની લડતમાં સત્ય પક્ષની જીતમાં કૃષ્ણની કર્તવ્યનિષ્ઠા કામ કરી ગઈ અને યુધિષ્ઠિરની પરમ સંતોષવૃતિ કામ કરી ગઈ. તે સમયમાં આ બંને પુરુષો યુગપુરુષ તરીકે પૂજનીય મનાયા. જે સત્ય પક્ષનો ચાહક વર્ગ હતો તેમણે ત્યારથી કૃષ્ણના ગુણો જોઈ પુજય ભાવથી શ્રદ્ધાભકિત કરવી શરૂ કરી. ભાવિમાં મોલ ગામી હોવાથી લોકમાનસની લાગણી એમના પ્રત્યે ધીમેધીમે ભગવદ્ ભાવમાં ફેરવાતી ગઈ અને ભગવાન રૂપે ભકિત થવા લાગી.
ગાંધારીના સ્પષ્ટ શબ્દોથી કોરવો જાણી ગયા હતા કે અમારા પાપનો ઘડો હવે ભરાઈ ગયો છે.
કેવા હતા કૌરવો કાળ જ્ઞાની, કુસંપમાં પાછી કરી ન પાની કપૈ મુઆ ટ્રેષ સહિત ક્રોધી, વિનાશ કાળે વિપરીત બુદ્ધિ.
(અજ હું કપટ કે કોથરી હો - કહા કરે શ્રદ્ધા નાર) શ્રદ્ધા અને મમતા બંને પ્રાકૃતિક ગુણ છે જેમાં એક સમ્યફ છે તો બીજા મિથ્યા છે. જે કાયા રૂપી કોથળામાં અણુએ અણુમાં માયા કપટ ભરેલા છે, જે અશુચિના ઘડા સમાન છે એવી કાયા પ્રત્યે મમતાવાળો બની ચેતન તેની ખાટ પર સૂતેલો રહે તેમાં પતિ પ્રત્યે ભકિતવાળી શ્રદ્ધા નારી શું કરી શકે?
માની આગળ મામાના વખાણ કરનાર પુત્ર ગમારમાં ખપે તે દષ્ટાંત આપીને અહિંયા એ કહેવા માંગે છે કે કોઈએ પણ પોતાના જાતિ કુળની બીજા આગળ પ્રશંસા ન કરવી જોઈએ કેમકે તેમ કરવાથી સાંભળનારા તેને મુર્ખમાં ઉપાદાનમાં નહિ રહેતા નિમિત્તમાં જ રહ્યાં કરવું એ વિનાશીમાં રહેવાપણું છે.