________________
આનંદઘન પદ - ૬૫
આ દુ:ખની વેદના કેવી છે ? તે કહે છે. ઉંઘ આવે તો વેદના વિસરાય પણ મારી વેદના એવી તો કારમી છે કે તેને જોઈને દિખીને) નિદ્રારાણી પણ નાસી ગઈ.
(નીંદ નીમાણી આંખ તેરે) નિદ્રાની ઘેનમાં આંખો બહારથી નિમાણી અર્થાત્ ઘેરાઈ ગઈ હોય તેવી આંખોમાંથી પણ મારા વિરહના દુઃખને જોઈને નિદ્રા પલાયન થઈ ગઈ છે.
દીપ જ્યોત પણ જેટલી સ્થિર રહે છે તેટલો તેનો પ્રકાશ સ્થિર અને જ્વલંત હોય છે એવી દીપકની જયોતિની જેમ આત્માની જ્યોતિ (શિર ડોલે ખર) મસ્તકની અંદર ખરેખર પ્રકાશી રહી છે પણ (તન થિર ધરે ન નિમેષ) સાધનામાં નયનોની અનિમેષતા અને કાયાની સ્થિરતા આ બે મુખ્ય અંગો હોઈ તેમાં સ્થિરતા જેટલી વધુ તેટલી ધ્યાન દશા પરિપકવ સમજવી. બાકી તે બે અંગો સ્થિરતા ન પકડી શકતા હોય તેટલી સાધનામાં કચાશ જાણવી.
સખિ સરિણ તારા જગી રે, વિનગી દામિની તેગા રયણી યણ મતે ણો પ્યારે, મયણ સયણ વિનુ વેગ-૩.
ચંદ્રમાં પોતે છુપાઈ ગયો છે સરિણ = સરવરી = રાત્રિ-ઘનઘોર અંધારી રાત્રિએ તારલાઓ ટમટમ પ્રકાશી રહ્યા છે. વીજળીઓના ઝળહળાટ કરી રહી છે ઝબકારા - ચમકારો થઈ રહ્યાં છે તે ઝબુકતી વીજળીઓ તેગ એટલે ખડગની ધાર જેવી ચમકારા મારી રહી છે. રાત્રિ મારી સાથે દગો રમી રહી છે અને મારા સાજન રૂપ પતિ વિના (મદન) કામદેવનો વેગ વધી રહ્યો છે. પતિના વિરહની વ્યથા, અંધારી રાત, વચ્ચે તરવારની ચળકતી ધારના લિસોટા જેવા વીજળીના બકારા, એકાંત વાસ, ઉંઘનો અભાવ, આ બધા વખતે કામદેવની અસર કેવી થાય તે સમજી શકાય તેમ છે. ચંદ્રમા પણ કામોદ્દીપન કરનાર છે પણ વિરહી સ્ત્રીને ચંદ્રમાની ગેરહાજરી તેનાથી વધારે મૂંઝવણ કરે છે. એમાં વચ્ચે વીજળીઓ. થયા કરતી હોય તેના લીસોટા આકાશમાં આવી આવીને ચાલ્યા જતા હોય, તારાઓ પોતાનો મંદ મંદ પ્રકાશ નાંખી રહ્યા હોય એ બધુંજ વગર તરવારે પણ મહા પીડા કરનાર છે.
આખાય વિશ્વનું વહેણ કાર્યકારણ ભાવ ઉપર આધારિત છે.
