________________
આનંદઘન પદ - ૬૫
૯૩
આ કડીમાં ચેતનાની વિરહ વ્યથાનું વર્ણન કર્યું છે કે એ વિરહ દશા જેવી પતિ વિના સ્ત્રીની દશા થાય તેવી છે.
ઘનઘોર અંધિયારી રાત્રિએ પણ તારલાઓ ટમટમી રહ્યા છે તે એમ કહી રહ્યા છે કે સાધકની સચ્ચાઈ તરફ જગત ભલેને દુર્લક્ષ સેવત હોય તો પણ એની સચ્ચાઈ ની સાખ તારાઓ પુરી રહ્યા છે અર્થાત એની સચ્ચાઈની સાક્ષી પૂરનાર (કદર કરનાર) જગતમાં કોઈજ નથી એવું માનવાની જરૂર નથી. તે જ રીતે અંધિયારી રાત્રિએ ચોરી, જુગારી, છિનારી, શિકાર, વેશ્યાગમન જેવા પાપો કરનારને પણ જોનાર આ જગતમાં કોઈ વી તત્વ શામ રહી રહ્યું છે. એવા કાળાં કામો કરનારે, તેને કોઈજ જોનાર નથી એવું માનવાની જરૂર નથી.
જીવ અનાદિ અનંતકાળથી સુક્ષ્મ નિગોદમાં હતો, ત્યાં માત્ર એક અક્ષરના અનંતભાગ જેટલુ જ્ઞાનજ ખુલ્લું હતું, બાકી બધુંજ જ્ઞાન કર્મથી આવરાયેલ હતું, ત્યાંથી પ્રભુની કૃપાથી તે બહાર આવ્યો.
કરમોના ઉદયને ભોગવતાં મનુષ્યદેહ પામતી વખતે તારામાં રહેલો ચેતન્યા પ્રકાશ તારલાઓની જેમ તારાજ દેહના આકાશ ક્ષેત્રમાં ટમટમતો હતો પણ મનુષ્ય દેહની કિંમત જીવે ન આંકી ને ફરી પાછો હેઠો પડ્યો, નિગોદમાં ગયો. જ્ઞાન પ્રકાશ પાછો આવરાઈ ગયો, આત્માની સચ્ચાઈ યાદ જ ન આવી.
અંધિયારી રાત્રિએ ઝળકતી વિજળીનું દષ્ટાંત આપીને કહે છે કે ધર્મ શુદ્ધિની લીધેલી પ્રતિજ્ઞાની તેગ = ટેકને પ્રાણોથી પણ અધિક મૂલ્યવાન સમજી તેનું બરાબર પાલન કરજે. મળેલી તક વિનગી = વિણસી ન જાય તેનો ખ્યાલ કરજે. દશમાં ગુણઠાણાના અંત સુધી મોહ રહેલો છે અને ૧૨મા ગુણઠાણાના અંત સુધી અજ્ઞાન રહેલું છે.
(મરણ સયણ વિનુ વેગ) - મરણની શય્યા પર સુતેલા માનવીને મરણકાલ વિનવેગ એટલે વિના વેગે - ધીમા પગલે કોઈપણ જાતની રોકટોક વિના શ્વાસે શ્વાસે મરણની શય્યા તરફ ગતિ કરી રહ્યો હોવા છતાં મોહના ઘેનમાં નિદ્રા માણી રહેલા માનવીને તેની ગમ સુદ્ધા પડતી નથી. પ્રકૃતિના કમ્રબદ્ધ નિયમાનુસાર
પ્રતિસમય અકષાય પરિણમન એ મોક્ષમાર્ગ છે.
