________________
૩ર.
એકાદશ પ્રકાશ.
ચોથા ભેદનું સ્વરૂપ, केवलिनः शैलेशीगतस्य शैलवदकंपनीयस्य । उत्सनक्रियमप्रतिपाति तुरीयं परमशुक्लम् ॥ ९॥
પહાડની માફક અકંપનીય, શૈલેશીકરણમાં રહેલા કેવલીને, ઉત્સત્રક્રિયા અપ્રતિપાતિ, શુકલધ્યાનને ચે ભેદ હોય છે. ૯.
વિવેચન–આ શુકલધ્યાન સંબંધી અત્યારે કાંઈક પણ વિશેષ જાણવું તે મને અશકય લાગે છે. અત્યારના મુનિગણને સંપ્રદાય, ધ્યાન સંબંધી એટલો બધે પશ્ચાત છે કે, તેથી ચાલતા સંપ્રદાયથી વિશેષ જાણવાનું મને કાંઈ બન્યું નથી. એથી જોઈએ તે અક્ષ રાઠ્ય પણ શુકલધ્યાન સંબંધી હું લખી ય નથી. ૯.
ચાર ભેદમાં ગની સંખ્યા. त्रियोगभाजामाचं स्यादपरमेकयोगानाम् । तनुयोगिनां तृतीयं निर्योगाणां चतुर्थ तु ॥१०॥
ત્રણ ગની પ્રવૃત્તિવાળા યોગીમાં પહેલો શુકલધ્યાનને ભેદ હાય. અનાદિ એક ગની પ્રવૃત્તિવાળામાં બીજો શુક્લધ્યાનને ભેદ હેય. સૂમ શરીરના યોગવાળાને ત્રીજો ભેદ હોય, અને યોગરહિતને શુકલધ્યાનને ચે ભેદ હેય. ૧૦.
(કેવલીને શુકલધ્યાનના ત્રીજા, ચોથો ભેદમાં મન ન હોવાથી ધ્યાન કેમ સંભવે? તેને ઉત્તર આપે છે.)
छद्मस्थितस्य यद्वन् मनः स्थिरं ध्यानमुच्यते त जज्ञैः ।
निश्चलमंगं तद्वत् केवलिनां कीर्तितं ध्यानम् ॥ ११ ॥ - જેમ જ્ઞાની પુરૂષો, છઘને મનની સ્થિરતાને ધ્યાન કહે છે, તેમ કેવલિઓને, અંગની નિશ્ચલતા તેજ ધ્યાન કહેલું છે. ૧૧.
(કેવલીને શુકલધ્યાનના ચોથા ભેદમાં કાય વેગ નથી તે ત્યાં કેવી રીતે ધ્યાન કહી શકાય? તેને ઉત્તર આપે છે. )
पूर्वाभ्यासाजीबोपयोगतः कर्मजरणहेतोर्वा । शब्दार्थबहुत्वाद्वा जिनवचनाद्वाप्य योगिनो ध्यानम् ।। १२ ॥
પૂર્વના અભ્યાસથી, જીવના ઉપયોગથી, કર્મનિર્જરા થાય છે તે કારણથી, અથવા શબ્દાર્થની બહલતાથી, અથવા જિનેશ્વરના વચનથી આ અયોગીઓને ધ્યાન કહી શકાય છે. ૧૨.
