________________
પંચમ પ્રકાશ.
૨૬ર અજવાળી તિથીમાં કાળું બિંદુ પડેલું દેખાય તે અંધારી યા અજવાળી તિથીને દિવસે તેનું મરણ થાય છે. ૧૩૪.
આયુષ્ય નિર્ણયને બીજો ઉપાય બતાવે છે. क्षुतविण्मेदमूत्राणि भवंति युगपद्यदि ।
मासे तत्र तिथौ तत्र वर्षा ते मरणं तदा ॥ १३५॥ જે માણસને છીંક, વિષ્ટા, વીર્યસ્ત્રાવ, અને મૂત્ર (પેશાબ) એ ચારે એકી સાથે થઈ જાય તે એક વર્ષને અંતે તેજ, મહીને અને તેજ તિથીએ મરણ પામે, ૧૩૫.
रोहिणी शशभृल्लक्ष्म-महापथमरुंधतीं।
ध्रुवं च न यदा पश्ये-द्वर्षेण स्यात्तदा मृतिः ॥ १३६ ॥ રોહિણી નક્ષત્ર ૧, ચંદ્રમાનું લાંછન ૨, છાયા પંથ ( છાયા પુરૂષ) ૩, અરૂંધતી ( સપ્તરૂષીના તારાની પાસે બીજા નાના તારા દેખાય છે તે) ૪, અને ધ્રુવ (ભ્રકુટી) એ પાંચ યા તેમાંથી એકાદ કઈ પણ લેવામાં ન આવે તે એક વર્ષે મરણ થાય. ૧૩૬. વિવેચન –બીજા આચાર્ય કહે છે કે,
अरुंधती ध्रुवं चैव विष्णोस्त्रीणि पदानि च । क्षीणायुषो न पश्यंति चतुर्थ मातृमंडलम् ।। अरुंधती भन्नेजिह्वा ध्रुवं नासाग्रमुध्यते ।
तारा विष्णुपदं मोक्तं भुवः स्यान्मातृमंडलम् ॥ २ ॥ અરૂંધતી એટલે જીહુવા, ધ્રુવ એટલે નાસાને અગ્રભાગ, વિષ્ણુ– પદ એટલે તારા (બીજાની આંખની કીકીમાં જોતાં પિતાની આંખની કીકીનું દેખાવું તે) અને માતૃમંડળ એટલે ભ્રકુટી આ ચાર આચુખ્ય ક્ષય થવા આવ્યું હોય તે જોઈ ન શકે.
स्वप्ने स्वं भक्ष्यमाणं च गृध्रकाकनिशाचरैः।
उह्यमानं खरोष्ट्राधे-र्यदा पश्येत्तदा मृतिः ॥ १३७ ॥ જે સ્વમમાં ગીધ, કાગડા અને રાત્રે ચાલવાવાળા પ્રાણીઓ પિતા. ના શરીરને ભક્ષણ કરતા જુવે, તેમજ ગધેડા, ઊંટ, શુકર આદિ પ્રાણિઓ ઉપર પિતે સ્વારી કરે અથવા તેઓ પિતાને ખેંચતા (ઘસડતા કે તાણતો) હોય તેમ જુવે તે એક વર્ષને અંતે મરણ થાય. ૧૩૭.
