________________
કાળજ્ઞાન
૨૫૧
જે દસ દિવસ નિરંતર ચંદ્ર નાડિમાંજ પવન ચાલે તે ઉદ્વેગ તથા રોગ થાય અને સૂર્ય, ચંદ્ર એકએક નાડિમાં વારા ફરતી અરધે પહોર, (ચાર ચાર ઘડી) સુધી વાયુ ચાલ્યા કરે તે લાભ અને પૂજા પ્રમુખ ફળ થાય. ૭૫.
विषुवत्समयमाप्तौ स्पंदेते यस्य चक्षुषो । ' अहोरात्रेण जानीयात् तस्य नाशमसंशयम् ॥७६॥
બાર કલાકને દિવસ અને બાર કલાકની રાત્રિ હોય તે તે વિષુવત સમય કહેવાય છે. તે વિષુવત્ સમયમાં જેની આંખ ફરકે તે એક અહોરાત્રિમાં મરણ પામે એ નિઃશંસય છે. કેઈક વિષુવકાળને એ અર્થ કરે છે કે સૂર્ય અને ચંદ્ર નાડિ એકી સાથે બેઉ ચાલતી હોય તે વિષુવકાળ. તેમાં નેત્રો ફરકે તે એક અહેરાત્રિમાં મરણ થાય. વાયુના વિકારથી ફરકે તેને આંહી અધિકાર નથી પણ સ્વાભા - વિક ફરકે તે માટે છે. ૭૬.
વંતિકાવ્ય સંતી વાયુન વિરોત ..
मित्रार्थहानिनिस्तेजोऽनर्थान् सर्वान् मृति विना ॥७७॥ એક નાડિમાંથી બીજી નાડીમાં પવન જાય તેને સંક્રાંતિ કહે છે. તેવી દિવસની પાંચ સંક્રાંતિ જવા પછી જે વાયું મોઢાથી ચાલે તે મિત્ર, ધનની હાનિ, નિસ્તેજપણું અને મરણ સિવાય સર્વ અનર્થ પામે. ૭૭,
संक्रांतीः समतिक्रम्य त्रयोदश समीरणः ।
प्रबहन् वामनासायां रोगोद्वेगादि सूचयेत् ॥७८॥ તેર સક્રાંતિ ઓળંગીને પછી વાયુ જે ડાબી નાસિકામાંથી ચાલે તે તે રોગ તથા ઉગાદિ થશે એમ સૂચવે છે. ૭૮.
मार्गशीर्षस्य संक्रांति-कालादारभ्य भारुतः ।
वहत् पंचाहमाचष्टे वत्सरेऽष्टादशे मृतिं ॥७९॥ (માગશર માસના અજવાળા પખવાડીયાના પડવાને દિવસે સૂર્યોદયે જે વાયુ વહન થાય છે તેને માગશર સક્રાંતિ કહે છે.) તે ભાગશર સંક્રાંતિકાળથી લઈને જે એકજ નાડીમાં પાંચ દિવસ સુધી પવન વહ્યા કરે તે તે દિવસથી અઢારમે વર્ષે મરણ થશે એમ જાણવું. ૭૯.
