________________
પંચમ પ્રકાશ.
लिंगे नाभौ च तुंदे च हत्कंठे रसनेपि च । तालुनासाग्रनेत्रे च भ्रुवोर्भाले शिरस्यच ॥ २९ ॥ एवं रश्मिक्रमेणैव धारयन्मरूता सह । स्थानात्स्थानांतरं नीत्वा याव ब्रह्मपुरं नयेत् ॥३०॥ ततः क्रमेण तेनव पादांगुष्टांतमानयेत् । नाभिपद्मांतरं नीत्वा ततो वायु विरेचयेत् ॥३१॥पंचभिः कुर्लकम्
પૂર્વે ચોથા પ્રકાશમાં બતાવેલ આસને બેસી, હળવે હળવે પવન રેચક કરી (પવનને બહાર કાઢી) નાસિકાના ડાબા છિદ્રથી પવનને અંદર ખેંચીને પગના અંગુઠા ઉપર મનને શેકવું. (જ્યાં મન ત્યાં પવન એ ન્યાયથી મનને રોકવાનું કહેતાં પવન પણ તેજ ઠેકાણે કાય) પછા અનુક્રમે પગનાં તળીયાં ઉપર, પાનીમાં, ગુફમાં, જવામાં જાતુમાં, સાથળમાં, ગુદામાં, લિંગમાં, નાભિમાં, પેટમાં, હૃદયમાં, કંઠમાં, જીભ ઉપર, તાલુમાં, નાકના અગ્ર ભાગ ઉપર, નેત્રમાં, કુટિમાં, કપાલમાં અને માથામાં એક પછી એક સ્થાનમાં આગળ વધતાં, વાયુની સંઘાતે મનને છેવટમાં બ્રહ્મરંધ્ર પયત લઈ જવું. ત્યાર પછી તેજ ક્રમે પાછા ફરી પગના અંગુટામાં મન સહિત પવનને લાવી, ત્યાંથી નાભિકમળમાં લઈ જઈ વાયુને રેચક કર. ૨૭-૨૮-૨-૩૦–૩૧.
વાયુની ધારણાનું ફલ.. पादांगुष्ठादौ जंघायां जानूरुगुदमेहने । धारितःक्रमशो वायुः शीघ्रगत्यै बलाय च ॥ ३२ ॥ नामौ ज्वरादिघाताय जठरे कायशुद्धये । ज्ञानाय हृदये कूर्म-नाडगं रोगजराच्छिदे ॥ ३३॥ कंठे क्षुत्तर्षनाशाय जिह्वाग्रे रससंविदे ।। गंधज्ञानाय नासाग्रे रूपज्ञानाय चक्षुषोः ॥ ३४ ॥ भाले तद्रोगनाशाय क्रोधस्योपशमाय च ।
ब्रह्मरंध्रे च सिद्धानां साक्षाद्दर्शनहेतवे ॥ ३५ ॥ પગના અંગુઠામાં, જંલામાં, ઘુંટણમાં, સાથળમાં, ગુદામાં અને
